بعد از صعود به سبلان، سومین چکاد بلند ایران با 4811 متر ارتفاع، اکنون بر آمدن بر قله علم کوه، با 4850 متر ارتفاع در برنامه صعودم قرار دارد، که بعد از دماوند با 5671 متر، در رتبه دوم ایستاده است؛ مناسب ترین و عمومی ترین مسیر صعود به قله علم کوه از مسیر کلاردشت، ونداربن، تنگ گلو، حصارچال و در نهایت قله علم کوه خواهد بود.

بدین منظور، خود را از اردبیل، به کلاردشت در استان مازندران رسانده، در محله رودبارک در دهانه ورودی به دره ایی مستقر شدم که به علم کوه پایان می گرفت، فرصت مطالعه زیادی نداشتم، این صعود بدون مطالعه خاص انجام می گیرد، تنها مواردی از این صعود می دانستم، که در سخن و خاطرات دیگر همنوردان با من بازگو شده بود، که از این مسیر گذشته اند، و مطالعاتی که خود روی تصاویر و نقشه های ماهواره ایی، گاه از سر کنجکاوی روی منطقه رویایی حصارچال داشته، و در گرداگرد بلنداهای بیش از 4 هزار متری متعددش، سیر کردم، و آن را روی نقشه هایی این چنینی دنبال کردم.

دوشنبه، 23 مرداد ماه 1402 روزی است که تلاش خود را برای فتح دومین قله ی بلند، از سری بلندترین قلل برند ایران را به انجام رساندم، تا صعودهای خود را تکمیل نمایم، که متاسفانه به شکست انجامید و علم کوه اجازه صعود بر خود را به من نداد، این کوه ترسوها را نمی پذیرد، ترسوها مقهور شمایل آن می شوند، و من نیز نتوانستم بر این قله شوم، من این صعود را به ترس از ارتفاع خود، و شیب های تند و وضع صخره ایی این قله باختم.

و این در آخرین گام، قبل از رسیدن به قله بود، که شیب شدید، و خطر از دست دادن جان، مرا با ترسی عجیب قرین و همراه نمود، و بازگشتم، برای اینکه ترس خود را به همنوردان منتقل نکنم، که گروه گروه عازم قله بودند، و می گفتند "حیف است تا اینجا آمده اید، بقیه را هم بیایید، دیگر چیزی نمانده است، من حتی از گرده آلمان ها هم آمده ام به شیبش نگاه نکن، چیزی نیست، تو می توانی و..." و من پیچ خوردن مچ پا را بهانه کرده، و باز گشتم، در بازگشت گروه های زیادی که پیش از این، از آنها سبقت گرفته و گذشته بودم، سوال می کردند، "خیلی تا قله مانده؟" و "صعودتان مبارک!" و پاسخ لازم و روحیه بخش را می دادم، و رد می شدم،

در غیر این صورت سعی می کردم با دیدن گروه های راهی قله، خود را که اولین نفر بودم که امروز رو در مسیر بازگشت و پایین آمدن داشت، با پشت کردن به آنها و...، و مثلا دیده نشدن، از سوال و... فرار کنم، ولی عشق آنان به صعود کنندگان، آنانرا از سوال باز نمی داشت، و مجبور بودم دروغ خود را تکرار کنم و واقعیت را از آنان مخفی دارم، چرا که در این گام های آخر، شاید پاسخ درست، آنها را هم در صعودشان متزلزل می کرد.

دوست همنورد و همراهم آقا جعفر که از تنگ گلو با من همراه شده بود، و او نیز تنها صعود می کرد، تنها کسی بود که واقعیت امر را می دانست و او بعد از جدایی از من، بزرگوارانه وضع مرا درک کرد و راه صعود خود را با یک گروه چند نفره که آماده خیز آخر بودند، در پیش گرفت، بدون این که اصراری به ادامه مسیر صعود کند، رفت، ولی دیگران را سعی کردم از این واقعیت دور نگه دارم.

آقا جعفر که خود خزینه ایی از دریای ادب این آب و خاک است در مسیر راه بارها مرا با اشعار پر مغزش از بزرگان ادب این آب و خاک شارژ کرد، از جمله این غزل ها از جناب حافظ شیراز که :

زلف ‌آشفته و خِوی‌کرده و خندان‌لب و مست

پیرهن‌چاک و غزل‌خوان و صُراحی در دست

نرگسش عربده‌جوی و لبش افسوس‌کنان

نیم شب دوش به بالین من آمد بنشست

سر فرا گوش من آورد به آواز حزین

گفت ای عاشق دیرینهٔ من خوابت هست؟

عاشقی را که چنین بادهٔ شبگیر دهند

کافر عشق بود گر نشود باده پرست

برو ای زاهد و بر دُردکشان خرده مگیر

که ندادند جز این تحفه به ما روز الست

آن چه او ریخت به پیمانهٔ ما نوشیدیم

اگر از خَمر بهشت است وگر بادهٔ مست

خندهٔ جامِ می و زلفِ گره‌گیر نگار

ای بسا توبه که چون توبه حافظ بشکست

و یا :

خوشتر ز عیش و صحبت و باغ و بهار چیست؟

ساقی کجاست، گو سببِ انتظار چیست؟

هر وقتِ خوش که دست دهد مغتنم شمار

کس را وقوف نیست که انجامِ کار چیست

پیوندِ عمر بسته به موییست هوش دار

غمخوارِ خویش باش، غم روزگار چیست؟

معنیِ آبِ زندگی و روضهٔ ارم

جز طَرفِ جویبار و میِ خوشگوار چیست؟

مستور و مست هر دو چو از یک قبیله‌اند

ما دل به عشوهٔ که دهیم اختیار چیست؟

راز درونِ پرده چه داند فلک، خموش

ای مدعی نزاعِ تو با پرده دار چیست؟

سهو و خطایِ بنده گَرَش اعتبار نیست

معنیِ عفو و رحمتِ آمُرزگار چیست؟

زاهد شرابِ کوثر و حافظ پیاله خواست

تا در میانه خواستهٔ کردگار چیست

 

و این ابیات از حکیم خیام نیشابوری را که می فرماید :

خیام اگر ز باده مستی خوش باش

با ماهرخی اگر نشستی خوش باش

چون عاقبت کار جهان نیستی است

انگار که نیستی، چو هستی خوش باش

 

این کوزه چو من عاشق زاری بوده‌ست

در بند سر زلف نگاری بوده‌ست

این دسته که بر گردن او می‌بینی

دستی‌ست که بر گردن یاری بوده‌ست

 

قومی متفکرند اندر ره دین

قومی به گمان فتاده در راه یقین

میترسم از آن که بانگ آید روزی

کای بیخبران راه نه آنست و نه این

 

گویند کسان بهشت با حور خوش است

من می‌گویم که آب انگور خوش است

این نقد بگیر و دست از آن نسیه بدار

کآواز دهل شنیدن از دور خوش است

 

و اما گزارش صعود :

نیمه شب، ساعت دوازده بیدار شدم و کارهای پیش از حرکت، از جمله تدارک و تغذیه را انجام دادم ساعت یک و نیم شب بود که توسط یک نیسان پاترول به سوی قرارگاه "تنگ گلو" در مسیر صعود به علم کوه حرکت کردم جایی که آخر جاده ماشین رو است و ماشین ها آنجا متوقف می شوند تا کوهنوردان از آن پس، خود پای پیاده به سوی قله حرکت کنند، اما زمانبندی این صعود بدین شرح می باشد:

حرکت از رودبارک (فدراسیون کوهنوردی در کلاردشت) ساعت 1 و سی دقیقه شب،

ساعت 1 و 56 دقیقه، حضور در ونداربن، آخرین روستا،

ساعت 2 و 47 دقیقه رسیدن به تنگ گلو، آخر جاده ماشین رو، که در ارتفاع 3200 متری قرار دارد. از این جا تا قله علم کوه باید 1650 متر ارتفاع گرفت.

بلافاصله حرکت در امتداد سردآبرود به سوی میدانی که بزرگان 4 هزارتایی، بر گرداگرد آن نشسته اند، یعنی حصار چال [1] ،

حرکت به سوی قله علم کوه با کوهنوردانی که شب را در حصارچال، چادر زده و مانده، و در ساعت 4 و 45 دقیقه صبح برای صعود به حرکت در آمده بودند

رسیدن به سیصد متر آخر در ساعت 7 و 21 دقیقه صبح، که دیدم استرس پرتاب شدن به پایین نمی گذارد ادامه دهم، و تصمیم به بازگشت گرفتم. این فوبیا همواره در صعود های مختلف مرا آزار داده است و دست بردار نیست.

برگشت به سوی پایین، که ساعت 11 و 13 دقیقه در حصارچال توقف کردم و بعد از کمی استراحت به سوی تنگ گلو بازگشتیم، و ساعت 13 و 47 دقیقه در تنگ گلو ماشین گرفته به سوی رودبارک در کلاردشت باز گشتم.

در تمام مسیر تا حصارچال سردآبرود با ماست، لذا آب تا حصارچال تامین است و همنوردان نیازی به برداشتن آب اضافی ندارند.

 

کیفیت مسیر:

از رودبارک که آخرین محله کلاردشت در مسیر منتهی به فدراسیون کوهنوردی می باشد، کمی بالاتر جاده آسفالته تمام می شود و جاده از آنجا تا تنگ گلو خاکی خواهد بود، مسیری حدود یک ساعت و ربع با ماشین، که البته جاده خاکی خوبی است، و اصلا با جاده خاکی بین شابیل و پناهگاه در مسیر صعود به سبلان قابل مقایسه نیست، تو گویی در برابر آن، این خود یک جاده آسفالته باید در نظر گرفت.

در تنگ گلو که از اتومبیل پیاده شدیم، تنها یک چادر قرار دارد که مربوط به قاطرچی می باشد که بار کسانی که نمی خواهند کوله کشی داشته باشند را، از تنگ گلو با سه فروند قاطر به حصارچال می برد، از محل این چادر باید خود را به روخانه رساند و از یک پل چوبی گذشت، و خود را به سمت چپ سردآبرود رساند، همان رودی که از آب شدن یخچال های حصارچال جاری می شود، و به سوی روبارک و کلاردشت و نهایتا چالوس راهیست، ساعت 2 و 48 دقیقه بامداد از این پل گذشتیم، و مسیر خود را در سمت چپ رودخانه به سوی حصارچال ادامه داده و در ساعت 3 و 31 دقیقه به پل چوبی دوم رسیدیم که ما را از سمت چپ سردآبرود به سمت راست منتقل کرد.

در تاریکی شب بدون مهتاب، راه خود را در پاکوبی کاملا روشن و مشخص ادامه داده در ساعت 4 و 6 دقیقه صبح به یک دو راهی رسیدیم، راه سمت راستی را ادامه دادیم،

در ساعت 4 و 25 دقیقه در دشت حصار چال بودیم، راه خود را به سوی انتهای دشت که گوسفندسرا و همچنین محل کمپینگ کوهنوردانی است که شب را در این جا خوابیده اند، ادامه دادیم.

در ساعت 4 و 41 دقیقه چراغ پیشانی (هدلایت) کوهنوردانی را دیدیم که صعود بامدادی خود را آغاز کرده و در سمت راست دشت حصارچال به سوی قله راهی اند، از روی تعداد آنها متوجه شدیم که مسیر علم کوه را در پیش دارند، خود را به مسیر پاکوب آنها رسانده، راهی قله شدیم.

اینان از یک یال کوتاه بالا می کشیدند که ما در ساعت 4 و 52 دقیقه به این یال رسیدیم، و ساعت 5 و 11 دقیقه بالای این یال بودیم، سپس در پای یک دامنه ریزشی راه خود را ادامه داده و پیش رفتیم، تا به پاکوب های صعود از این ریزشی ها برسیم که من در ساعت 6 و 14 دقیقه در پای پاکوب های این ریزشی ها بودم.

شیب این محوطه ریزشی کمی زیاد است ولی پاکوب خوبی دارد و من این پاکوب ها را از ساعت 6 و 14 دقیقه تا ساعت 6 و 43 دقیقه پیمودم،

از این پس تا گردنه ایی که کمی سرازیر می شود، و سپس گام آخر صعود، باز مسیر جهت صعودی به خود می گیرد، مسیر نسبتا کفی است، و من این مسیر را از ساعت 6 و 43 دقیقه تا 7 و 21 دقیقه پیمودم.

نمایی از دماوند قهرمان در دامنه های علم کوه

آخرین گام را نتوانستم بردارم و از اینجا بازگشتم:

مرحوم پدرم جمله کوتاه و حکیمانه ایی را می گفت که "ترس برادر مرگ است" و این یعنی که افراد ترسو، احتمال مواجهه با مرگ را بیشتر از دیگران تجربه می کنند، و این کاملا در کوهنوردی درست و بجاست، و مصداق دارد، عامل ترس باعث سست شدن عضلات کوهنورد می شود، و گام های محکم او را سست می کند که همین سستی در کنار دیگرا عوامل باعث ایجاد حوادث در کوه و حین صعود می شود، چرا که شما باید با گام های محکم به تکیه گاه های اندک موجود در گذرگاه های کوه، پاکوب ها و... پا و دست خود را بچسبانی، تا در پرتگاه های بیشمارش پرت نشوی، و ترس مانع از این کار می شود.

در مدت نزدیک به یک دهه کوهنوردی، اگرچه توانستم تا حدود زیادی بر فوبیای ارتفاع خود غلبه کنم و از کوهنوردی استفاده کرده و ریه های صدمه دیده خود را ترمیم کنم، اما این ترس و فوبیای بیمارگونه هرگز مرا ترک نکرد، و بارها و بارها عضلاتم را در بزنگاه های صعود، سست یافتم. این بود که با خود عهد کردم که این آخرین حضورم در ورزش زیبای کوهنوردی باشد، ورزشی با مردمانی خاص، عقاید و اخلاقی متفاوت و... که بودن در بین آنان همیشه برایم مغتنم بود و آنان را دوست داشتم، روح همکاری، گذشت، برادری، دلسوزی، همنوایی، همنوردی و... اینجا موج می زد، لذا به رغم این، با خاطری بسیار ناراحت و گریان از این حضور، در دامنه های علم کوه که مرا نپذیرفت، با تمام کوه ها خداحافظی کردم، در حالی که این جملات را هنگام بازگشت، با کوه های اطرافم زمزمه می کردم :

بدرود ای بلنداهای افتخار و شکوه!

بدرود ای آشیانه های رمیدگان از دنیا!

بدرود ای پناهگاه متواریان از اجتماع!

بدرود ای جایگاه دور از دسترس جبّاران!

بدرود ای آسمانخراش های سر در آسمان فرو برده!

بدرود ای میخ های در زمین فرو رفته!

بدرود ای جایگاه پیام آوران!

بدرود ای مهربانانی که عاشقان خود را حتی بعد از مرگ هم در آغوش خود حفظ می کنید!

بدرود ای فضای نورانی!

بدرود ای فضای معنوی و عرفانی!

بدرود ای جایگاه های راز و نیاز!

بدرود ای جایگاه های بلند که انسان کوتاه را نیز با خود به بلندا می برید!

بدرود ای چشمه های باز حکمت، که در تو باز می شوند!

بدرود ای جایگاه آزادگان!

بدرود ای الهام بخش اذهان مرده!

بدرود ای احیاگر ارواح خسته!

بدرود ای منبع راز!

بدرود ای نزدیک ترین مکان به خدا!

بدرود ای آشیان بلند پروازان!

بدرود ای منتهای آمال آرزومندان!

بدرود ای پرورش دهنده رادمردان و رادین زنان!

بدرود ای عرصه تاخت و تاز خونخواهان!

بدرود ای سنگر دلیرمردان!

بدرود ای بیدار کننده خفتگان!

بدرود ای جایگاه اسرار مگو!

بدرود ای مخفیگاه گنج های بزرگ و ارزشمند!

بدرود ای ذخیرگاه های دست نخورد از ظلم درازدستان!

بدرود ای جولانگاه عاشقان!

بدرود ای مرحم زخم های عمیق!

بدرود ای داروی دردهای بی دوا!

بدرود ای الهام بخش فرزانگان!

بدرود ای همنشین زمزمه های دردآلود!

بدرود ای سجدگاه اهل خضوع!

بدرود ای خم کننده ی گردن های فراز!

بدرود ای آوردگاه دل های قوی!

بدرود ای انجمن گردآفرینان و سلحشوران!

بدرود ای جایگاه سیمرغ!

بدرود ای سخت دل ترین مهربان طبیعت!

بدرود ای آرام بخش دل های مشوش و ناآرام!

بدرود ای بستر بروز مهربانی ها!

بدرود ای پذیرای قربانیان بزرگ!

بدرود ای حصارچال!

بدرود ای سفره ایی گسترده از چهارهزارگان!

بدرود، بدرود، بدرود

ترس بین من و تو جدایی افکند، تو جایگاه شیر مردان و شیر زنانی، و من از منش شیرمردان و شیر زنان روزگار فرسنگ ها فاصله دارم،

بدرود ای بلنداهای افتخار!

بدرود!

من با ترس خود، لایق حضور در جایگاه رمیدگان روزگار نیز نیستم، با این ترس، قادر به ساخت پنگاهگاهی در دل تو نیز برای خود نبودم،

بدرود ای کوه های بلند!

تو بر کسانی که دیگر گلیمی در اجتماع خود برای ماندن نداشتند، نیز پناه شدی، اما من با تو نیز رفاقتم کوتاه بود، حتی آهوان نیز، از ظلم بشر به تو پناه می برند، و من از آنان نیز کمترم، جایی در بلندای تو ندارم، این ترس را نمی دانم از کودکی، چطور و چه کسی با من همراه کرد، تا مرا از دوستی با تو نیز باز دارد.

فرومایگان ترسو، نه حق طلبند، و نه جرات حق گویی دارند، و نه حقی را برای خود و یا دیگران استیفا خواهند کرد، ترس مرا را با تسلیم شدگان همراه کرد، و من امروز از تسلیم شدگان بودم، هر چند تسلیم شده ایی در کنار خود ندیدم، فرومایگان ترسو، در ترس و تسلیم خود نیز در میان رادمردان و رادین زنان تنهایند، اینجا بلندای شکوه است جایگاه فرومایگان ترسو نیست،

بدرود ای جایگاه زایش زال!

پای گذاشتن در چنین بلندایی برای اهل ترس مباح نیست، عرصه نام آوران، جایگاه اهل ترس و تسلیم نیست، گاهی فقط ادای رادمران را در می آوریم، "تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف" اینجا زال باید زاده شود، تا از او رستمی پدید آید، که ایرانیان را از خفت ظلم و تعدی و اجبار نجات دهد، جایگاه چون منی نیست.

بدرود علم کوه که به درستی مرا لایق بلندای خود ندانستی!

بدرود مرجی کش، بدرود تخت سلیمان، بدرود سیاه کمان، بدرود آزادکوه، بدرود خلنو، بدرود ریزان، بدرود دماوند، بدرود سبلان، بدرود سهند، بدرود بینالود، بدرود شاهوار و...

اینجا جایی است که رادین مردان و زنان به آغوش مرگ می روند، تا زندگی را دوباره احیا کنند، جای خس و خاشاک نیست، اینجا صخره هایی به سفتی سنگ های علم کوه می خواهد، تا در سیر و سلوک عرفانی، و قدرت جسمی، چنان تسلطی بر خود یابند، که از شیب تندی نترسند. دل به دریای مرگ دهند، تا یاقوت زندگی در میان سنگ لاخ های سخت آن بیابند، وابستگی های دنیا پای شان را در راه کسب زندگی نبندد، خوف مرگ آنان را از زندگی باز ندارد، غلبه بر ترسِ مرگ، شروع زندگی است، رمیدگان از مرگ، زندگی را نخواهند چشید.

و من از ترس مرگ، از راه ماندم، باید جان بر کف دست نهاد، تا زندگی را از بلندای گردنِ گردفرازانِ جبارِ روزگار بیرون کشید، و به دست آورد، گردنکشانی که بشر را به انحراف و اضمحلال بردند، ترس، تو را در مقابل آنان ذلیل و تسلیم خواهد کرد.

بدرود ای بلنداهای مقدس!

بدرود ای جایگاه های رمیدگان به گوشه تنهایی!

بدرود ای گوشه خلوت خودسازی کنندگان!

تا خود را بسازند و از پلیدی ها پاک کنند، تا در خیل جباران و گنهکاران و دیو صفتان نباشند،

بدرود ای جوششگاه حکمت حکیمان!

در آخرین صعود، شکست خورده ایی به تو بدرود می گوید، تا داغی همیشگی بر دلم باشد، که ترس را بر ادامه راه ترجیح دادم، در اوج شکست و تسلیم، با تو بدرود می گویم، تا این تنبیه تا آخر عمر با من بماند، در کنار خفت همه ی صحنه هایی که باید می جنگیدم و نجنگیدم، در کنار خفت تمام حقی را که باید می گفتم و نگفتم، در کنار خفت تمام گناهانی که مرتکب شدم و نباید می شدم، در کنار خفت تمام تسلیم هایی که مقابل جبّاران روزگار از خود نشان دادم.

 آری زندگی عزتمندانه برای اهل تسلیم حرام است، کسانی که چون مرگ را می بینند، دست های خود را به نشانه تسلیم بالا می برند، من از خود متنفرم، به خاطر تسلیم شدنم، به خاطر فرار از مبارزه؛ و من به این خواری و ذلیلی خود معترضم، من با دیدن مرگ به بادی لرزیدم، زانوانم سست و لرزان شد، این مشخصه مردانِ مرد نیست، کسانی که به خاطر دوری چند روزه از زندگی، که به واقع همان مردگی است، متزلزل می شوند، اینان باید جایگاه رادمردان و رادین زنان را ترک کنند، و من بدین جایگاه، بدرود می گویم،  چرا که از خود نتوانستم اعتماد به نفس نشان دهم، اینجا جایگاه متزلزلان نیست.

مردان راه را به هیکل و جُسه اشان نمی توان شناخت، نحیف دخترکانی کار رستم پیل تن می کنند، و پیل تنانی ترسو، در شمایل رستم، از راه باز می مانند، و من نیز در این آوردگاه صعود، با هیکلی تنومند، ادعایی در خور، قدرتی بر جا، توانی در حد، از راه ماندم، تا این ننگ بر پیشانی ام تا ابد بماند، و داغی باشد بر پیشانی ترسویان.

اینجا تمرین زندگی است، و من در این تمرین نیز باختم، آمادگی مواجهه با مرگ، حتی در اوج نیز نداشتم! اینجا بهترین جای مردن بود، و من نشان دادم که لیاقت مرگ در اوج را ندارم.

 بدرود ای جایگاه مردان بزرگ، که افکاری بزرگ را در خود پروریدند، حتی اگر به انحراف، حتی به قیمت نابودی اطرافیان شان، حتی کسانی که بشریت را به ضلالت بردند، اما اینجا آمدند و ماندند و خود را ساختند و حاصلش را بر بشر عرضه کردند، دلها ربودند و به خود جذب کردند، پیام آوران آسمانی نیز در این بلنداها به همراه گوسفندان خود آمدند و چشمه های بزرگی به روی آنان باز شد.

و من از ترس، حتی توان مواجهه با بلندایت را نیز نداشتم

مردانی در دل تو خود را ساختند که پوزه جباران روزگار خود را به خاک مذلت مالیدند، جایگاه آن مردان بزرگ در تو بود، الموتیان قلعه های شان را در بلندای تو ساختند، خردم دینان در بر خصم تاختند، احمد شاه مسعود بلنداهای تو را جایگاه نبرد خود ساخت و پوزه خشک مغزان طالبانی و داعش مسلکان روزگار را به خاک مالید و... آنان مردانگی و علم را در تو جستند، و من نتوانستم حتی بر بلندای تو دست یابم، چه رسد به این که خود را بسازم، این شکست را پذیرایم، و تا مرگ داغ آن را، با خود حمل خواهم کرد، این نیز در کنار تمام شکست هایم، مرا همراهی خواهد کرد.

ترسوها و تسلیم شدگان به دامن کثیف کسانی آویزان می شوند که خود مظهر پلیدی اند، آنان که استیفای حق خود را از دیوصفتان می جویند، دیو صفتانی که خالی از انسانیت، اخلاق و جوانمردی اند، تنها مظهر تمکین و توجیه، اطاعتند، و بر تمام انسانیت بی توجه، خالی از مروت، جوانمردی، اخلاق و وجدان، آنان که گوش هایشان به شنیدن کر، زبان شان به گفتن لال، چشم در چشم ظلم دیدگان، تماشا می کنند،

بدرود ای بلنداهای پاک، بدرود

در آفتابی ترین، پاک ترین، آرام ترین روز صعود، و در خیز آخر، از رفتن باز ماندم!

من با شکست ختم شدم

نمی دانم، شاید تغییری در پس این شکست باشد

اما به شما بدرود می گویم،

بدرود ای بلنداهای عنقا نشین!

ولی "هنوز هزار جام نخورده در رگ تاک است"

امید دارم جایی بر این ترس غلبه کرده، خطی بر تمام شکست هایم بکشم، و رو سپید از یافتن فرصت زندگی، دنیا را ترک کنم.

[1] - به گفته یکی از دوستان محلی حصار دو معنی می دهد، در گویش محلی حصار به معنی شبنم یخ زده ایی است که در شبی سرد، بر دشت می زند، اما معنی دیگر حصار همان دیوار است که به درستی این منطقه حصارچال است چرا که میدان چاله مانندی است که در محاصره قله های 4 هزارتایی متعدد قرار دارد.

شهرهای مهم جهان، در پای قله های بلند و در کنار رودها و دریاها شکل گرفته اند، این است اهمیت آب برای زندگی، که این روزها در کشور ما به تاراج می رود؛ و ایران نیز در این زمینه استثنا نیست و در گرداگرد قله ی 4811 متری سبلان شهرهای مهمی ساخته شده اند که در شکل گیری تاریخ ایران نقش اساسی داشتند، از جمله این شهرها، می تواند به شهر اردبیل اشاره کرد که جایگاه آن در ساختار فکری و شکل گیری سلسله صفویان بر کسی پوشیده نیست، و اینان نقشی اساسی داشتند، این شهر اکنون در پای سبلان، نظاره گر هر روزه ی این قله است، و در افق غروب، خورشید خود را در آن جستجو می کند، یا شهرهای مشکین شهر، سرعین، سراب و... و من در این حرکت، به صعود به سومین قله ایران (به لحاظ ارتفاع)، یعنی سبلان و یا در گویش محلی "سلطان ساوالان" می اندیشم.

در هر صعودی باید ابتدا مسیرهای عمومیِ صعود را امتحان کرد، که بیشترین عبور از آن، تا کنون صورت گرفته است، این یعنی همان استفاده از عقل جمعی، از این لحاظ که این مسیرها امن ترین، ساده ترین و بهترین مسیر صعود خواهند بود، که افراد زیادی آن را امتحان کرده، و عقل جمعی آنرا مناسب ترین راه به سوی قله یافته، و از آن، بارها و بارها، و در جمعیت های زیاد، سود جسته اند.

همنوردان بسیاری مناسب ترین مسیر برای صعود به قله سبلان را، در کنار شهر لاهرود و از کنار چشمه آبگرم  شابیل جسته اند، لاهرود در 50 کیلومتری اردبیل، و شابیل در 25 کیلومتری لاهرود قرار دارند، اما اگر بخواهیم قبل از صعود در یک شهر مهم، در اطراف قله سبلان، لحظات قبل و بعد از صعود را طی کنیم، بهترین محل استقرار برای دستیابی سریع به این مسیر عمومی، شهر خیاو [1] یا همان مشگین ‌شهر فعلی خواهد بود، که خود یکی از 5 شهر مقصد گردشگری استان اردبیل است، که از مکان های تاریخی و... و از دیدنی های بسیاری برخوردار است،

به غیر از این، به حتم در روزهای معمول (که این مقدار همنورد در منطقه نباشند)، می توان در شابیل نیز اتاق هایی برای استقرار یافت که تلاش برای رزرو چنین اتاق هایی، در اولویت همنوردانی خواهد بود که می خواهند همهوایی خود را با سبلان در پای این قله تجربه نمایند، و از چشمه های آبگرم  قوتورسویی و شابیل نیز در این نزدیکی سود جویند.

و البته شابیل خط آغاز حمله، برای یک صعود افتخارآفرین به سبلان است، و از اینجاست که اتومبیل های شاسی بلند مناسبِ حرکت در چنین جاده هایی، با دریافت 250 هزار تومان، شما را بعد از 50 دقیقه تا یک ساعت، به پناهگاه خواهند رساند، جایی در ارتفاع حدود 3700 متری از سطح دریا، که از آنجا به بعد، همنوردان باقی مسیر را پیاده تا قله طی خواهند کرد.

برای رسیدن به این قلعه، از شهر تهران خود را باید به استان اردبیل، به مرکزیت همین شهر رساند، فاصله ایی حدود 591 کیلومتر، که من آنرا در مسیر شهرهای راژیان (نام قدیم شهر قزوین)، زنجان، و سپس با جدایی از جاده زنجان به تبریز، از طریق گردنه "سرچم" راهی سمت شمال شده و با عبور از شهر هیر، به سوی اردبیل، راه خود را ادامه دادم. ساعت حدود 13 و 54 دقیقه ظهر بود که بعد از هفت ساعت و 50 دقیقه حرکت در جاده های شمال باختری کشور، به اردبیل رسیدم.

کرایه تاکسی های بین شهری معمول بین تهران تا اردبیل 620 هزار تومان است، که سه نفر مسافر سوار می کنند، و من با دو همسفر دیگر، این مسیر را با صحبت و سخن از این سو و آنسو، سفرِ نزدیک به هشت ساعته خود را، کوتاه و گذرا نمودیم.

خاطرات یک سرطانی، او از درمان می گوید :

یکی از همسفران، در این سفر می گفت: 5 کلاس بیشتر درس نخواندم که پدرم مرا از رفتن به مدرسه باز داشت، و به چوپانی، در کنار رمه هزار راسی امان گمارد، گفت "مدرسه بدرد شما نمی خورد." او که متولد 1358 خورشیدی است با صورتی شکسته و تکیده و تنی لاغر، دندان های صدمه دیده و ریخته، اکنون با حدود 44 سال، سن بیشتری را در صورت خود نشان می دهد، چرا که از سال 1383 و در سن حدود در بیست و چند سالگی، مبتلا به سرطان روده می شود، و این بیماری، در بدن او در این سال، به اوج خود می رسد.

بعد از نا امیدی پزشکان متخصص سرطان در ایران از درمانش، به او گفتند "برو برای خود دعا کن، دیگر کاری از دست ما، برای درمان شما نمی آید"، کار به جایی رسیده که دیگر توان حرکت هم نداشتم، مدارک پزشکی ام را به آلمان فرستادم، آنها هم گفتند که "این دیگر کارش تمام است"، خندیدم گفتم "کار من خیلی وقته که تمام است!" گفتند "چطور؟!" گفتم "از آن زمانی که خدا مرا مرد آفرید، کار من را تمام کرد، مرا برای مشاوره روانپزشکی به بخش روانی ها فرستاند، کارشناس رواندروانی گفت او به لحاظ روانی از از ما هم سالم تر است؛ تمام اجزای بدنم سرطانی شده بود، دیگر راهی به نظرم نمی رسید، به ایران بازگشتم.

در این موقع با مرگ و زندگی دست و پنجه نرم می کردم، این بود که ناامید از شیوه های درمان دارویی و پزشکی، به شیوه درمانی روی آوردم که، معمول نیست، و از این اصل سود می جوید که، سلول های سرطانی را از دسترسی به غذا در بدنم دور نگه می داشتم، این بود که، در اولین حرکت در مدت 45 روز از خوردن هر غذایی خودداری کردم، تا به سلول های فعال سرطانی در بدنم هم غذا نرسد، بعد از 45 روز، به مدت هشت سال، تنها روزی یک تخم مرغ و یک سیب زمینی آبپز می خوردم، و با این شیوه، بر سرطان خود غلبه کردم، و از آن موقع تا حالا حدود 19 سال است که زنده ام.

در عین حال او انتظار دارد که با این وضع جسمی فعلی اش، بیش از 14 ماه دیگر! زنده نماند، و می گوید :  "به همسرم وصیت کرده ام و گفته ام که، بعد از مرگم اگر کسی برای من گریه کند مدیون من است، کسی اگر برای من مجلس گرفت، مدیون من است، شما اجازه ندارید برای من خرج عزا کنید"،

او از 19 سال قبل، در اوج بیماری، تمام اموال و دارایی خود را؛ به حالت نصف، بین همسر و تنها فرزندش تقسیم، و اسنادش را به نام آنان می کند. او اکنون می گوید که "از این دنیا دیگر خسته ام"، و دلش با ادامه مسیر زندگی در این دنیا نیست، و اکنون دیگر خود به استقبال مرگ می رود.

او می گوید "به جز خدا به هیچ چیز دیگری اعتقاد ندارم"، او بهشت و جهنم را در همین دنیا می داند، و معتقد است که "کشورهایی مسیر توسعه و پیشرفت رفته اند که از خرافات عبور کرده اند، از جمله خرافات موجود در این دنیا، همین مراسم معمول کفن و دفن است که ما را در شرایطی قرار داده که سر زندگان بزرگ روزگار ما، در میان خاک گورهاست، تا مرده ایی را زنده کنند، و او را سر بر آسمان کشند، این بدبختی دنیای ماست."

می گوید : "فرزند ارشد خانواده هستم، پدرم که مُرد، در اصفهان بودم، خود را به شهر خود رساندم، و مراسم دفن او را بدون تشریفات معمول، به انجام رساندم، به محض رسیدن به محل، در اولین حرکت خود را به استاد سلمانی سپردم، و ریش و سر و صورت خود را مرتب کردم، پیراهن سفید و تمیزی پوشیدم، و بعد از دفن به اهل او، غذا دادم، و میکروفن را گرفتم و اعلام کردم به عشق پدرم که همه او را می شناسید، و از زحمات او خبر دارید، بخورید و بیاشامید، انتظار دیگری از شما ندارم، حتی فاتحه ایی. به چهلمین روز نرسیده، اموالش را بین وراثش تقسیم کردم، و خیال همه را از سهم خود راحت نمودم، همه گفتند آبروی ما رفت! اما بعدها از من تشکر کردند."  

و ادامه داد : "خداوند عقل داشته است که این امکانات را در دنیا برای زندگی بشر آفریده است، خداوند از بهشت گفته، و راست گفته؛ از جهنم گفته، و راست گفته؛ اما بهشت همین فراهم کردن بهترین امکانات برای مردم دنیاست، بهترین اتومبیل، بهترین دارو، بهترین منزل، بهترین بیمه و تامین اجتماعی و... فراهم کردن همین ها خود بهشتی است که منظور خداوند است، و هر کس برای فراهم کردن آن رسالتی دارد. فایده اسلام و هر دین و آئینی باید انسانیت، شعور، نظافت، شخصیت و... باشد، همین است که در اروپایی ها تا حدودی آن  آن را اجرایی کرده اند."

و ادامه داد : "در زندگی آدم نباید کم بیاورد، به هیچ وجه نباید کم آورد، و من کم نیاوردم و تسلیم نشدم و بر بیماری غلبه کردم، اما متاسفانه این روزها همه چیز شده پول، آن هم به هر قیمتی؛ مردم تلاش می کنند به پول برسند، به هر قیمتی که شد! عقلشان به چشم شان است، البته روزگار ما نشان داده است که اگر پول نداشته باشی، این از بیماری سرطان هم بدتر است، سرطان داشته باشی بهتر است که پول نداشته باشی، بیماری سرطان به بی پولی شرف دارد.

من ماهی 28 میلیون تومان هزینه دارم، دارو، خرج و... یک قرص کانادایی آتاکول می گیرم که هر 60 تای آن یک میلیون و چهارصد هزار تومان برایم هزینه در بر دارد، و در چند روزی تمام می شود، یک تزریق برای شیمی درمانی، 90 میلیون تومان است، که آمپول ایرانی این تزریق خود 8 میلیون تومان است، ولی پدر بیمار را در می آورد، همین قرص آتاکول ایرانی اش ارزان است، ولی باز بیمار را بیچاره می کند.

این روزها بدنم گوشت اضافه می آورد، این ها نشانه سرطان است، هر بار آنها را فریز می کنم و بعد از یک هفته دوباره بیرون می آیند، انگار دوباره بیماری ام باز گشته است؛ زمانه ی بدیست، نه تامین اجتماعی درستی داریم و نه دارو و درمان درستی، یک بار برای 30 میلیون وام، درخواست کردم، گفتند ضامن و... می خواهد، گفتم اگر این داروها را مصرف نکنم حالم بد می شود، گفتند نمی شود، باید تشریفات وام حل گردد، بعد از 23 سال فعالیت و کار در این کشور و دادن حق بیمه و...، با همین حال بیماری، هر بار، باز به وسیله کارم، بوسه می زنم و می گویم "تنها کسی که مرا در این رنج و بیماری رها نکرد، تو بودی، باقی همه مرا گذاشتند و گذشتند."

از کنار مزارعی می گذریم که کشاورزان مشغول سم زدن هستند، باد بوی سم را به داخل اتومبیل در حال عبور ما می آورد، می گوید : "این بی وجدان ها قاتل مردم هستند، همین سموم است که ما را به انواع سرطان ها مبتلا می کند." و از وجدان و اخلاق و انسانیت می گوید که در حال رخت بر بستن از جامعه ماست.

وجدان، اخلاق و انسانیت بالاتر از هر قانونی :

و او راست می گفت، از مواهب این دنیا گاهی چیزهایی شرعا و قانونا به شما می رسد، و می شود آنرا قانونا و شرعا خورد، اما به لحاظ انسانی، وجدانی، اخلاقی هرگز قابل مصرف و تصرف نیستند. مثالش معلمی بود که فرزندی نداشت، او پیش از مرگ وصیتنامه درستی ننوشت، تا از همسرش بعد از مرگ، در مقابل اهل خود، حمایت کند، و در یک مرگ نسبتا ناگهانی، مُرد، قاعدتا اموالش به برادرها و... می رسید، و قانونا و شرعا تنها یک هشتم از آن اموال، سهم این همسر می گردد، از قضا چیزی نگذشت که وراث اقدام کردند، و این زن را که 50 سال با این مرد زندگی کرده، و با هم، و در کنار هم این زندگی را فراهم نموده بودند را، از خانه و کاشانه و حتی اجناس خانه و زندگی اش محروم کردند، او اکنون در سنین پیری، در نبود همسرش حتی سرپناهی برای ادامه زیست، در این دنیای خالی از اخلاق، وجدان و انسانیت ندارد، و مستاجر شده است. بله شرعی و قانونی این اموال به وراث همسرش می رسد، اما هرگز به لحاظ وجدانی، اخلاقی و در منش انسانی، چنین زندگی و حاصل آن، به آنان تعلق نداشت و ندارد.

جمعیت در حال صعود به قله سبلان، بعد از پناهگاه

یادداشت های پراکنده راه :

 از بزرگراه زنجان – تبریز، در یک سه راهی جدا شدیم، تا از گردنه "سرچم" گذشته و به سوی اردبیل برویم، یکی از اهالی این استان که در این سفر با من همراه است از اعتصاب رانندگان شرکت سیر و سفر می گوید، که به خاطر کرایه پایین دست از کار کشیده اند و یا اتوبوس های خود را در کشورهای ارمنستان، ترکیه و... به کار گرفته و آنجا کار می کنند، او از گردنه سرچم می گوید که به لحاظ شرایط آب و هوایی طوری است که حتی در روزهای بارش برف هم، در این نقطه برف نمی بارد، که این از اسرار طبیعت محل، در این گردنه است. و از خیارها و عسل هایی خوشمزه آن، که در این منطقه عمل می آمده است، و اکنون نیست، می گوید، و یا از برنجکاری هایی که در امتداد این دره بوده، و اکنون بعد از تغییرات آب و هوایی، و خشک شدن اقلیم ایران، دیگر نیست.

علی دایی، اسطوره ورزش و جوانمردی، مردی از جمع عیاران اردبیل:

او از علی دایی، قهرمان فوتبال ایران می گوید، که در منطقه اردبیل و...کارهای بسیار خوب عام المنفعه ایی انجام داده است، از ساخت مدارس برای فرزندان این منطقه، تهیه جهیزیه برای دختران پا به بخت آن، و آزاد کردن زندانیان که به خاطر دیه ایی و... در زندان بوده اند، و البته ساخت کارخانه نوشابه سازی که محصولاتش به آلمان صادر می شود، و افراد بسیاری را مشغول به کار کرده است.

او از داستان رضایت و عفو گرفتن برای یک جوان در پای چوبه دار گفت، که تا چند لحظه دیگر در حال قصاص شدن بود، که خانواده مقتول او را تا آن لحظه نبخشیده و رضایت نداده بودند، و با آمدند علی دایی، این ستاره پر اقبال اخلاق و انسانیت، در صحنه قصاص، اولیا دم می گویند "به عشق علی دایی او را عفو می کنند"، و علی دایی هم همانجا یک چک به مبلغ چهار میلیارد تومان در وجه خانواده مقتول می کشد، و این خانواده از پذیرش آن خودداری می کنند و خطاب به علی دایی می گویند "ما به عشق تو از خون این قاتل گذشتیم"، و علی دایی هم در مقابل می گوید "من نیز به عشق شما این چک را کشیدم، قبولش کنید".

خط ریلی کردیدور شمال – جنوب 

راه آهن اردبیل در مسیر جاده سرچم کشیده شده، و ریل گذاری است، اما هنوز افتتاحی در کار نیست، شنیدم روس ها در کار ساخت این راه آهن، کارشکنی و وقت کشی می کنند، راه آهنی که اگر راه بیفتد، مزیت های اردبیل را دو چندان خواهد کرد، و آن را به کشورهای شمالی در آن سوی ارس وصل خواهد کرد، و از جمله، آنان را از این جاده دو طرفه و خطرناک نیز نجات خواهد داد، و حداقل بار ترافیکی آن کاهش خواهد یافت.

زندگی زیبا و مقدس است ارزش جنگیدن را دارد

پشت اتومبیلی، شاید به شکوه، و یا شاید به اعتراض و... به گویش محلی نوشته اند : "یالان دنیا" که معنای آن یعنی دنیا دروغه، دنیا فایده ایی نداره و...، ولی این دنیا و زندگی، بزرگترین موهبت الهی است که خداوند به انسان و دیگر موجودات در آن بخشیده است تا در بین چند هزار میلیارد سیارات و ستاره های کهکشان راه شیری مثل یک نقطه سبزِ زندگی بدرخشد و... و لابد برای اهل آن کرات حسرت برانگیزد؛

با این جملات قدر دنیا را نباید کاست، زندگی زیباست، دنیا ارزش جنگیدن برای زندگی خوب، سلامت، آزاد و درست را دارد. دنیا و زندگی بر آن، ارزشمند است، باید برای ساخت آن تلاش کرد، این تلاش مقدس، درست و گواراست.

جمعیت همنوردان در حال صعود قبل از رسیدن به سنگ محراب و قله سبلان

لزوم مطالعات عمیق قبل از صعود :

قبل از هر صعودی باید یک مطالعه عمیق داشت، تا در انتخاب مسیرهای صعود و جاهای اقامت و... تصمیم درست گرفت، من در این خصوص ضعف داشتم، لذا شهر سرعین را که البته در پای سبلان است، اما از مسیر اصلی صعود، یک ساعت و نیم و بلکه بیشتر فاصله دارد را برای اقامت انتخاب کردم، این انتخاب، باعث بالا رفتن هزینه و زحمت رفت و آمد، و عدم توان حضور در محل و مطالعه بیشتر گردید، در حالی که می شد در مشکین شهر اقامت کرد که تنها 50 کیلومتر با شابیل فاصله دارد.

سرعین شهر برج آباد :

سرعین با چشمه آبگرم معدنی اش مشهور است، اولین و آخرین بار حضورم در این شهر، به حدود 20 سال قبل باز می گردد، از این رو شهر تغییرات بسیاری به خود دیده است این شهر را برج آباد باید گفت که در میان دره ایی مثل میخ هایی از زمین بیرون زده اند، بیشتر هتل هایی هستند که برای گسترش توریسم در منطقه ساخته شده اند، هتل ها همه پر و پیمان است و مسافران گروه گروه می آیند و اسکان می گیرند و از استخرهای آب گوگردی و معدنی منطقه برای درمان بیماری های پوستی خود سود می جویند.

 نوعی درمان باستانی که از گذشتگان بر جای مانده است، چشمه "گامیش گلی" این آب را از زیر کوه آتشفشانی و نیمه فعال سبلان تامین می کند، آب یخچال های سبلان بعد از فرو نشست در زمین، خود را به سنگ های ماگماهای داغ دل آتشفشان سبلان رسانده، مخلوطی از آب و مواد آتشفشانی درون آن، از چشمه ها بیرون می آیند، و این بهشت طبیعی را برای انسان رقم می زنند، خشونت درون زمین، به لطافت بیرونی آن تبدیل، و به جامعه انسانی لطافت و سلامت می دهد.

یکی از مسافران سرعین که در سال 1347 یعنی بیش از 50 سال قبل، از این منطقه دیدار کرده بود، می گفت، آن روزها اینجا دهاتی بیش نبود، و از این آب به عنوان یک محل برای گاومیش ها استفاده می کردند، که در گل و لای آن می خسبیدند و از نیزارهای اطرافش می خوردند، تن خود را در این آب ها درمان می کردند، و از مواهبش سود می جستند، از همین رو به آن گامیش (گاومیش) گُلی (همان گِلی) می گویند.

اکنون انسان ها، این زیستگاه را از آنها گرفته، و آنرا از آن خود کرده اند، دیگر گاومیشی در شهر نمی توان دید، در حاشیه این شهر رمه هایی از گوسفند می چرند، و چند شتر دو کوهانه ایی که به توریست ها سواری می دهند. 

یادداشت های صعود به قله سبلان :

جمعه 20 مردادماه 1402 روز موعودی برایم خواهد بود، که بر سومین قله بلند ایران شده، بر بلندای آن بایستم، به همین منظور ساعت 6 غروب خوابیدم و در ساعت 12 نیمه شب بیدار شدم، تا با تاکسی که ساعت یک شب قرار است مرا به سوی شابیل ببرد، راهی ابتدای مسیر صعودم گردم، و بالاخره این ماشین هم رسید، و ساعت 1 و شش دقیقه شب بود که سرعین را به سوی لاهرود ترک کردم؛ در لاهرود آب به مقدار کافی برای 4 ساعت صعود و 3 ساعت برگشت خریدیم، چرا که در دامنه سبلان چشمه ایی برای نوشیدن وجود ندارد، تنها آب موجود در سبلان بر دهانه آتشفشانی قله است، که نمی دانم این آب نوشیدنی است یا خیر، چرا که مردم زیادی در گرداگرد آن، به هنگام صعود بر قله، جمع می شوند و...

زمانبندی صعود به قله سبلان:

ساعت یک و شش دقیقه نیمه شب حرکت از شهر سرعین به سوی آبگرم شابیل در ارتفاع حدود 2700 متری از سطح دریا در پای سبلان

ساعت سه و ده دقیقه بامداد جمعه، به شابیل رسیدم، مدت زمان صرف شده حدود 2 ساعت؛

ساعت 3 و 18 دقیقه خود را به پارکینگ ماشین های شاسی بلند، رساندم تا مرا از شابیل در ارتفاع 2700 متری به پناهگاه در ارتفاع حدود 3700 متری ببرند، مسیری حدود 6.4 کیلومتر

بعد کمی معطلی برای گرفتن ماشین (حدود 15 الی 20 دقیقه) با یک لندرور که شش مسافر گرفته بود، عازم پناهگاه شدم، ساعت 4 و 35 دقیقه بامداد بود که در پناهگاه، به سلامت از این اتومبیل پیاده شدیم، و صعود خود را آغاز نمودم.

و ساعت 8 و 27 دقیقه صبح بود، که بعد از طی شیب های بین پناهگاه و قله، از محل سنگ محراب (گفته می شود محراب عبادت پیامبر ایرانی، جناب آشو زرتشت بوده است، البته اهل مطالعه سندی بر این امر ندارند) وارد قله شدم،

زمان صرف شده حدود 4 ساعت، چند دقیقه کم می باشد.

راه خود را در کفی های روی قله ادامه داده، و در ساعت 8 و 42 دقیقه صبح، خود را به دریاچه ی واقع در دهانه قله آتشفشانی سبلان رساندم، و این پایان صعود به قله ایی 4811 متری بود که نام سبلان و یا سلطان ساوالان را بر خود دارد.

بعد از استراحتی چند، و گرفتن چند عکس یادگاری و... در ساعت 9 و 26 دقیقه صبح، راهی راه بازگشت شدم، با لحاظ احتیاط لازم در هنگام نزول، در  12 و 38 دقیقه در پناهگاه، خود را به اتومبیل ها رساندم که منتظر بردن ما به پایین بودند.

بدون معطلی زیادی، بعد از حدود 10 الی 15 توانستم با یک گروه دیگر، همراه شوم، و همگی با یک نیسان پاترول عازم شابیل شویم، ساعت 13 و 57 دقیقه، در شابیل از این اتومبیل پیاده شدم.

کل زمان پیمایش در این صعود و پایین آمدن، یعنی از ساعت 4 و 35 دقیقه بامداد که در پناهگاه کار پیمایش را آغاز کردم، و ساعت 12 و 38 دقیقه ظهر که دوباره به پناهگاه باز گشتم، در کل هشت ساعت به طول انجامید، که با کم کردن زمان استراحت، در قله حدود 7 ساعت می توان در نظر گرفت، با تسامح و تساهل 4 ساعت رفت، و 3 ساعت برگشت.

حواشی و نکات صعود به قله سبلان :

جمعه روز پر طرفداری برای صعود بود، لذا کاروان همنوردان در حال صعود، مثل قطاری از پایین تا بالا از هم قطع نشد، هدلایت ها از پناهگاه تا قله مثل هلالی از نور، جاری بودند، و من به جز چند صد متری از این وسیله نتوانستم استفاده کنم، چرا که هوا در حال روشن شدن بود، و دیگر نیازی به هدلایت برای دیدن نبود.

با طرح دولت رئیسی برای دریافت مالیات از حساب های بانکیِ متصل به پوزهای دریافت پول، رانندگان اتومبیل ها و... ترجیح می دهند پول نقد دریافت داشته، تا مشمول این مالیات نشوند، لذا داشتن پول نقد، کار شما را برای سوار شدن سریع بر این اتومبیل ها تسریع می کند، وگرنه باید در صف پرداختی قرار بگیری، که به بعلت افتضاحی که در سیستم ارتباطات کشور شاهدیم، گاهی کار می کند و گاهی جواب نمی دهد.

و این تنها پوز دریافت حق الزحمه مستقر در پارکینگ اتومبیل های شاسی بلند، در شابیل هم، برای دریافت این پول از هر نفر 15 هزار تومان پول اضافه می گیرد، تا هم مالیات دولت را بدهد، و هم آنرا به حساب رانندگان واریز کند، از این جهت بلبشویی جریان دارد، و به مسافران بی احترامی می شود. با این شرایط، زحمات سال ها فرهنگ سازی در کشور، برای دوری از پول نقد، و سوق دادن مردم به تجارت الکترونیک، در این روزها به هدر می رود، مردم را دوباره به سویی می برد که پول نقد را مبنای معاملات خود کنند!

اتومبیل های فرسوده، جاده ایی ویران تر را، بین شابیل و پناهگاه شاهدیم، که جان مسافرانش در خطر قطعی قرار می دهد، اگر وقت دارید و حال دارید، از شابیل تا پناهگاه را نیز به پیمایش پیاده خود افزده، از خفت و خطر این مسیر در گذرید، در غیر این صورت آنقدر بالا و پایین پرتاب خواهید شد که حساب و کتابش با خداست، این مسیر بسیار پر دست انداز، مملو از خاک خشکی است با عبور اتومبیل ها به هوا برخاسته، و طبیعت زیبای سبلان را، در اطراف این جاده به خاک و خُل کشیده، گیاهانش زیر دریایی از خاک برخاسته از مسیر این اتومبیل ها می پوشاند. جاده آنقدر خراب است که در مسیر، ماشین های بسیاری را می توان دید که از حرکت باز مانده، و خراب شده اند؛

امروز جمعیت، و تراکم صعود کنندگان به سبلان بسیار زیاد است، چرا که برای صعود به سومین قله ایران، با این ترتیبات گفته شد، شما تا پناهگاه را با این ماشین طی خواهید کرد، که حدود 3700 متر ارتفاع دارد، و از این جا تا قله تنها 1100 متر بلکه کمی بیشتر، ارتفاع خواهید گرفت، که این رقم ناچیزی در صعود به قله های این چنینی در ایران است، که با تسهیل این امر، و ساخت این جاده خسارتبار، کوهنوردان غیر حرفه ایی هم جرات صعود یافته، و قیامتی از صعود کنندگان را در مسیر قله را می توان دید، که این خود هم خطر زیست محیطی بسیاری برای طبیعت نحیف سبلان در پی خواهد داشت، و این زیستگاه جانوری و گیاهی را با خطر نابودی مواجه خواهد کرد، و هم برای مسافران ناخوانده این راه، مشکل جسمی ایجاد خواهد کرد.

کشیدن جاده بین شابیل تا پناهگاه، و به خصوص اجازه تردد اتومبیل در آن قطعا از اشتباهات راهبردی زیست محیطی از سوی مسئولین منطقه برای زیستگاه سبلان، یا همان "سلطان ساولان" است. این سلطان زیر خروارها گرد و خاک و... در رنجی مضاعف، به همراه خشکسالی های متوالی و... قرار دارد، قطعا لازم نیست برای چنین کوهی با این بزرگی و ارتفاع، جاده ایی این چنین، همگان را تا نزدیکی های قله ببرد، این از بی تدبیری تصمیم سازان محلی بوده است، که راه چنین قله ایی و پناهگاهی برای وحوش را به سوی این تعداد از مردم معمولی تسهیل کرده اند.

مسیر صعود به سبلان در چپ و راست، دارای پرتگاه هایی هولناکی می باشد، لذا حرکت در مسیر پاکوب های عمومی توصیه می شود، خارج شد از آن، همنوردان را با خطر مرگ مواجهه خواهد نمود، این مسیر مملو از سنگ است، لذا خطر سقوط را در شیب ها کاهش می دهد، چرا که در صورت سقوط، این سنگ ها شما را همچون درختانی که در شیب های جنگلی، نگاهبان کوهنوردان هستند، نگه خواهند داشت،

خیل کوهنوردان، راحتی صعود و... چنان وجد آور است که افرادی را از حد خود خارج کرده، و با داد و فریاد محیط صوتی صعود سحرگاهی را آلوده به نعره های خود می کنند، بدتر از همه فردی را می توان دید که با رفتن بر بلندای صخره ها علایم راهنما و خطر را، که به صورت پرچم های فلزی هشدار دهنده، نصب شده است را، از جا می کند و سرد دست بلند می کند و با فریاد "یاشاسین آذربایجان"، توجه ها را به خود جلب می کرد.

 این کار ناشایست این همنورد غیر حرفه ایی، باعث خواهد شد که در روزها خلوت، همنوردان راهی در این مسیر را، در یافتن راه، بدون این علایم، دچار مشکل کند، چرا که این علایم همنوردان را در مسیر صعود و نزول از پرتگاه هایی که درست در نزدیکی شماست، دور می کند، کوتاهی مسیر صعود به نظر می رسد ما را دچار همنوردانی غیر حرفه ایی کرده است که ارزش این علایم و آرامش و متانت صعود را نمی دانند،

روی قله هیچ تابلوی یادبود صعودی را نمی توان یافت، که با آن عکس یادگاری گرفت، امری معمول در تمام قله های ایران، این موضوع را با همنوردان محلی که در این صعود هم بسیارند، مطرح کردم، پاسخ این بود که "تنها قله ایران که بر دهانه آتشفشانی خود دریاچه ایی دارد همین سبلان است پس لزومی به تابلو نیست، عکس گرفتن با همین دریاچه نشانه صعود به سبلان خواهد بود،" البته از جهتی درست است و از جهتی تابلو با درج ارتفاع و نام قله، خود یک نشانه با ارزش در ثبت یادگارهای صعود همواره بوده و می باشد.

بالای قله تابلویی مردم را به حفظ دریاچه زیبای آن فرا می خواند، کار درستی که طراحان آن اقدامی شایسته انجام داده اند، اما ذکری از سبلان در این پارچه نوشته هم نشده است، دریاچه دهانه سبلان واقعا زیباست. من در این صعود خرس های ساکن سبلان را ندیدم، ولی تصاویری از آنان را در ضبط های موبایلی دیگر همنوردان دیده بودم.

سبلان برای حفظ خود به تدبیر و تفکر مسئولین سخت محتاج است، لزومی ندارد راه صعود به چنین قله ایی که این مقدار هم بلند است، برای عموم تسهیل کرد، افرادی که بدون تمرینات معمول برای صعود آمده اند، چنین جاده ایی باعث شده است که افراد ناکار آزموده نیز به خود جرات دهند و به سوی سبلان بشتابند، این امر باعث می شود که خسارات های جبران ناپذیری هم به همین افراد، و هم به محیط زیست سبلان وارد شود.

 روز قبل از صعود ما، فردی در همین کوه دچار حمله قلبی شده، و متاسفانه جان باخت، در مسیر افراد زیادی را دیدم که دچار سردردهای ارتفاع گرفتگی شده بودند، که این نشان از صعود افراد ناکارآزموده و غیر حرفه ایی به قله سبلان دارد، که ممکن است صدمات جسمی زیادی را برای آنان به همراه داشته باشد. باید از حجم این صعودها کاست،

کودکی حدود 12 ساله، و شاید هم کمتر، در مسیر بازگشت نزدیکی های پناهگاه، مرا متوقف کرد، نام پدرش را برد، و از من سراغ پدرش را گرفت، که مدعی بود ساعت یک و نیم شب، صعود خود را آغاز کرده؛ چنین کودک صعود کننده ایی در این مسیر نباید می بود، چرا که اولا در سن شکل گیری قلب و عروق قرار دارد، و صعود و ارتفاع گرفتن برای سلامتی قلبی و عروقی او مشکل آفرین است، دوم این که این مسیر کوتاه صعود و امکان حمل افراد تا این ارتفاع، با اتومبیل باعث می شود چنین کودکانی به خود اجازه دهند که به یک قله نزدیک به 5 هزار متر ارتفاع، صعود کنند، که برایشان خطر جانی دارد.

[1] - نام قدیمی و اصلی این شهر خیاو است. نام "خی او" به معنی مشک آب برگرفته از زبان پهلوی پارتی است. شهر خیاو (خیوو=Xiyov  یا خیاو =Xiyav) در دوره‌هایی در تاریخ اسلام، میمند نام داشته. در روزگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان آن را وراوی می‌نامیدند. در سال ۱۰۶۴ میلادی بعد از حمله سلطان آلپ‌ارسلان به گرجستان و تسلیم شدن حاکم آنجا، بعضی امرای گرجستانی اسیر و سپس مسلمان شدند. یکی از این امرا بیشکین بود که سلطان آلپ‌ارسلان این شهر را به وی بخشید و بعد از آن به نام وی خوانده شد. این نام بعدها توسط مردم محل به صورت میشگین تلفظ شد. در دوره حکومت رضاشاه، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، به فرمان وی نام خیاو به مشگین‌شهر تغییر یافت. ریزآبه‌های سبلان به سوی خیاو می‌آیند و این منطقه سفره‌های زیرزمینی خوبی دارد. واژه خیاو در زبان‌های ایرانی حالت محل پرآب و پردرخت و محل گذر از میان آب و درخت را تداعی می‌کند. رودخانهٔ مشگین‌شهر که امروزه قره سو نام دارد نیز در قدیم اندرآب نام داشته

امروز نه ماه بعد از آخرین صعود، که به قله 3950 متری خرسنگ انجام گرفت، در یک روز تعطیل، و عید کبابخوران، دوباره فرصتی دست داد، تا یک قله چهارهزار متری را هدف گرفته، و تن در راه صعودی سخت بفرسایم، بدنی بدون آمادگی، اما صعود نسبتا موفق با 6 ساعت رکورد زمانی، که به همراه کاروانی از ستون های قطع نشدنی از همنوردان، که به سوی قله رهسپار بودند، پیر و جوان، دختر و پسر در این مسیر خود را می آزمودند.

دامنه سرسبز توچال با مسیرهای چندگانه اش، مقصد کوهنوردان زیادی بود، ساعت 3 و نیم بامداد از مجسمه دربند استارت زدم و از مسیر سنگ سیاه، ساعت ده و نیم صبح، با جمع دیگری از همنوردان، این صعود را بر فراز قله جشن گرفتیم.

در میان کوهنوردان امروز، کودک 8 تا 9 ساله ایی هم بدون والدین خود، به قله صعود کرده بود، او که متاسفانه مدرسه هم نرفته، و بی سواد بود، از جمله نسل کودکانی است که جدیدا به خاطر مسائل اقتصادی، از تحصیل نیز باز می مانند، و در این بی کسی ها نمی دانند چنین صعود هایی به قلل بالای 2000 متر، برای قلب و عروق آنان در این سن و سال بسیار خساراتبار، و گاه جبران ناپذیر است، در حالی که اندام های اینگونه بچه ها در حال شکل گیری است، در این ارتفاع دریچه قلب و عروق آنها آسیب می بیند.

کوهنوردان از چرای رمه ها در مراتع کشور (دشت لار و... که با رقم های گزاف مراتع را اجاره می دهند و نابود می کنند) شکایت داشتند، و معتقد بودند کشور گرم و خشکی همچون ایران، باید رمه ها را به دامداری های صنعتی کشیده، و مراتع کشور را از دست این رمه ها برهاند، و از خطر نابودی نجات دهند، تا پوشش مراتع برای کشور و آیندگان بماند و حفظ شود. کوهنوردی می گفت با توجه به روند خشک و بیابانی شدن کشور، این اولویت های محیط زیستی، از داشتن بمب و موشک هم اهمیت فوری تر، و بیشتری دارد.

 

دیباچه : (نویسنده بر این کوشش است، تا همه دانش خود را به کار گیرد، و این نوشته را به پارسی بنگارد، و از واژگان زبان پارسی، در آن سود جوید، کاری سخت و دشوار که تو انگار در چنبره ایی از واژگان بیگانه زنجیر شدی، به هر سوی که رو می کنی، واژه های بیگانه به پیشوازت در شمارگانی زیاد در یورشند، و باید واژه پارسی اش را بیابی و... که آنقدر کم است، که کم می آوری، در این نگاره، جدا از دل نوشته ایی که برای مهسا امینی نوشتم، کوشش شده تا پارسی نگاری شود)

برآمدن بر چکادهای زیبا، دلهره آور و بلند چیده شده در کرانه های بزرگراه دل انگیز کرج - چالوس، به یاد ماندنی و فراموش نا شدنی است، پیش از این بر بلندای شکوهمند آزادکوه در همین نزدیکی ها، بر آمدیم، یا بر چکاد هفت خوان، زیبا و یخچالی، که آن نیز خود ستودنی است، و این بار در 27 مهرماه 1401 برابر با 20/10/2022، قُر [1] دلکشِ "دونا"، با 3614/3610 [2] متر بلندا، از پهنه آب های آزاد جهان، در زیر پای ماست، تا شکوهمندانه، ناچیزمان سازد.

این قُر بلند، یکی از چین و شکن ها، از راهِ دور و درازی است، که همنوردانی پرتوان، از جوانان این آب و خاک، شگفت انگیز و پر انرژی، درازای رشته کوهسار بلند البرز را، می گذرند، رشته ایی که خاور ایران را به باخترش در سوی شمالی آن پیوند می زند، و آنان از روی نوک بر آمدگیِ یال های چکادهای بی شمارش، ره می پیمایند، و از پیوند یال همین چکاد دونا نیز گذر می کنند، که گذرگاه کندوان را، در خود دارد، و آنان با گذر از کندوان، رهسپار باختر یا خاور این کوهسار می شوند، تا راه خود را از روی یال ها دیگر چکادهای زنجیر شده به هم پی گیرند، اینجا جایی است که دالان های زیر گذر دیرین و نو ساختِ بزرگراه چالوس-کرج، از زیر آن گذر می کنند.

دهکده دونا در کنار شاخه ایی از راهی است، که از بزرگراه کرج - چالوس، جدا شده، و به سوی یوش - بلده (زایشگاه بزرگمرد ایران زمین، نیما یوشیج، سراینده چگامه ها، در روش جدیدِ چگامه سرایی ایران)، رهنمون است، که این دهکده، خود راه شمالی بر آمدن به چکاد دونا می باشد، راه دیگر برآمدن بر قُر بلند دونا، در سوی جنوب آن است، که از شاخه جدا شده ایی، از ژرفای دره "وارنگه رود" در  میان دره، در سمت چپ (شمالی) از این دره جدا شده، در پایان این گذر، می توان خود را بالا کشید، و بر بالای بلندترین برآمدگی، به بلندای 3550 متر در آمده، که به چکاد آویر (یا به گویش آوایی پیرمرد دهکده دونا، اُوییر یا اُییر) [3] پایان می یابد.

 

بهترین هنگام برای برآمدن به چکاد دونا :

بهترین هنگام برای دیدار از این چکاد زیبا، در موسم و فرگرد بهار سر سبز می باشد که بسیار دیدنی و چشم نواز است، برآمدن زمستانی بدین چکاد زیبا نیز می تواند، بیم کمی را از مرگ و نیستی برای همنوردان داشته باشد، چرا که اگر از برآمدگیِ یال ها سود جویند، بیم افتادن و سرازیر شدن بهمن نیز کاسته خواهد شد، و سر یال ها پهن و خوب این چکاد برای برآمدن زمستانی، پسندیده و بایسته، و شایسته اند.

 

وزش بادهای زورمند، چالش برآمدن بر چکاد دونا:

همنوردان به هنگام برشدن بر این قُر زیبا و بلند، باید سنجه زورمندی وزش باد را پیش از آغاز پیمایش خوب بسنجند، چرا که این چکاد از چند سو سینه به سینه وزش بادهای زورمندی می شود که ما در همین برآمدن هم با آن دست و پنجه نرم کردیم، وزش های زورمندی که از سوی دره بزرگراه چالوس - کرج می آیند که بر یال های باختری آن، خود را می کوبند، و به سوی چکاد آزادکوه می روند، از دره "وارنگه رود" هم، بادهای تندی، برآمدگی های نوک، و سر یال های جنوبی این چکاد را در کوبش خود دارند، از این رو پیش سنج های وزش باد بر روی چکاد آزادکوه با بلندای نزدیک به 4400 متر، بین 25 تا 35 کیلومتر بر ساعت، برای روز پنج شنبه پیش سنجی شده بود، که همین زورمندی وزش باد، بر روی یال ها و نوک یال چکاد دونا، در همان روز از سوی ما دیده و دریافت شد. از این رو، همنوردان نکته زورمندی وزش باد را، به روز برآمدن، از سوی سنجشگران خوب و تیزبین، جستجو کرده، تا با دشواری و بیم جانی رو برو نشوند.

 

دشواری بدست آوردن آب، در راه برآمدن به چکاد دونا:

به جز دره ها، که آب کمی در آن روان است، که بیم این می رود که برای نوشیدن نیز تمیز نباشند، ولی باید آگاهی داشت که روی یال ها در راه رفت و برگشت، آبی نمی توان یافت، از این رو همنوردان باید آب به اندازه بایسته و شایسته، در راه رفت و برگشت را با خود داشته باشند.

 

درازای راه رفت و برگشت به قُر دونا:

آنچنان که داده های نرم افزار شمارش قدم ها، در تلفن همراه نشان داد، رفت و برگشت به چکاد دونا، با 22260 قدم انجام پذیر شد، که این نشان از 16 کیلومتر درازای گذر رفت و برگشت است. که در تِرَک نگاشته شده، از سوی همنورد خوب مان آقای نیما اسماعیلی انجام پذیرفت.

 

بلنداها، در راه برآمدن بر قُر دونا :

• پیمایش از دهکده دونا، در درگاه دره ایی، که 2500 متر از پهنه آب های آزاد، بلندتر است، آغاز می شود
• ما چاشت را در بلندای 3130 متری، خوردیم و کمی آسایش گرفتیم،
• سر یال این چکاد از بلندای 3509 متر آغاز می شود
• چکاد کوتاه تر آویر بر این سر یال، با 39 متر بر شدن، در بلندای 3550 متری دست یافتنی است،
• قُر بلند دونا، در راستای همین سر یال به سوی شرق، شصت متر باید بلندی گرفت، که بدان، در بلندای 3610 متر، رسید.

 

زمانبندی برآمدن بر چکاد دونا :

آغاز رهنوردی از تهران، در ساعت 4 و 45 دقیقه بامداد

ساعت 6 و 17 دقیقه بامداد، رسیدن به نخستین آبگیر از آببندهای سیاه بیشه

ساعت 6 و 24 دقیقه بامداد، دو راهی دهکده دونا، در راه یوش - بلده،

ساعت 6 و 31 دقیقه رسیدن به دهکده ی دونا و جایی که پیمایش باید از آنجا آغاز شود

ساعت 7 و 5 دقیقه، آغاز پیمایش از درگاه دره پسِ مسجد دهکده

ساعت 7 و 25 دقیقه گذر از باغ های دهکده و کشیدن روی یال، برای برآمدن به سر یال، و رسیدن به چکاد آویر

ساعت 8 و 45 دقیقه، ایستادن از پیمایش، برای خوردن ناشتایی، و آرامش گرفتن ماهیچه ها، بعد از گذر از یک سربالایی و سینه کش تند، اینجا بلندی 3130 متر را نشان می دهد

50 دقیقه انرژی گرفتن و خوردن

ساعت 10 و 11 دقیقه، رسیدن به سر یال نوک برآمدگی پایان یابنده به چکادهای آویر و دونا که در سمت چپ آن هستند

ساعت 10 و 31 دقیقه رسیدن به چکاد آویر، با بلندای 3550 متر

نیم ساعت ایستادن و نیرو گرفتن 

ساعت 11 و 15 دقیقه آغاز پیمایش به سوی چکاد دونا

ساعت 11 و 28 دقیقه بر آمدن بر چکاد 3610 متری دونا

ساعت 12 و 20 دقیقه نیمروز، و آغاز فرود، و بازگشت به سوی دهکده ی دونا

ساعت 14و 17 دقیقه بعد از نیمروز، رسیدن به دره پایان یابنده، به دهکده ی دونا، که در این سو به چکاد سوتک و سرخاب می رود

کسب نیرو و توان، با خوردن ناشتای نیمروز، تا ساعت 15 و 54 دقیقه

بازگشت به دهکده، و ره گرفتن به سوی تهران، از دهکده دونا در ساعت 16 و 10 دقیقه بعد از نیمروز

 

زمان پیمایش :

از آغاز پیمایش از پای یال چکاد، در دهکده دونا تا بازگشت، 9 ساعت به درازا کشید.

که با برداشتن زمان آرامش و نیرو گرفتن، در راه رهسپاری به چکاد دونا، که با هم 3 ساعت به درازا کشید، رفت و برگشت از آغاز تا پایان پیمایش، نزدیک به 6 ساعت خواهد بود

زمان پیمایش از دهکده دونا تا نوک سر یال، سه ساعت و 5 دقیقه، که با کاهش زمان 50 دقیقه ایی آسایش و نیرو گرفتن، می شود دو ساعت 15 دقیقه

از آغاز پیمایش روی نوک سر یال، تا رسیدن به چکاد آویر 21 دقیقه درازا کشید

از چکاد آویر، تا چکاد دونا  13 دقیقه درازا داشت.

کل زمان پیمایش در راه فرود از چکاد دونا تا کف دره، 2 ساعت

 

راه دستیابی به چکاد دونا:

برای رسیدن به چکاد دونا از تهران، بزرگراه همت را وارد بزرگراه تهران - شمال شده، اگر از زیر گذر جدید این بزرگراه سود جوییم، که بی درنگ با پایان درازنای این زیرگذر، نخستین راه برون رفت، در سوی راست پدیدار شده که آن را برگزیده، از بزرگراه کرج-چالوس بیرون می شویم، نگاره ایی، راه را به سوی دهکده دونا، به ما نشان می دهد، از این رو، از بزرگراه بیرون شده وارد راه یوش و بلده می شویم. ولی اگر از زیرگذر و راه دیرین این بزرگراه  در گذرگاه کندوان سود می جوییم، بعد از نخستین آب بند سیاه بیشه، به پل زنگوله خواهیم رسید، از این رو در پل زنگوله بزرگراه کرج - چالوس را ترک کرده، وارد راه یوش و بلده می شویم، در نخستین دو راهی نیز، راه یوش و بلده را به سمت دهکده ی دونا رها کرده، و با گذر از یک راه دو کیلومتری، در میانه این دهکده خواهیم بود، خودرو خود را بهتر است جلوی قبرستان دهکده ی دونا به کناری زده، جلوی خود مناره مسجدی را خواهیم دید که با گذر از پل ساخته شده، بر روی رودخانه در میانه دهکده، درگاه دره ایی در پس این مسجد خواهیم یافت که این دره، و یال های دو سوی آن، به نوک سر یالی می رسند، که چکاد آویر و دونا بر آنند.

چگونگی راه بر آمدن و فرود :

در پایان راه دو کیلومتی جدا شده از بزرگراه یوش - بلده، به میانه دهکده ی دونا خواهید رسید، که در سوی راست خود، دومین قبرستان (اولی از آنان زیندگان در دهکده ی دونای پایین است)، را می توانید ببینید، اینجا شما می توانید خودروی خود را کنار زده، بعد از گذر از روی پل، که بر روی رودخانه میانه دهکده دونا هست، که در کنار "شرکت تعاونی نیما"، دیده می شود، از کوچه های کناره ایی مسجد، به پس آن، که مناره هایش از هر جا به خوبی دیده می شود، وارد درگاه دره ایی شوید، که آب کمی  همچنان در این روزهای خشکسالی در آن روان است، با گذر از باغ ها، روی یال کشیده، تا سر یال پاکوب ها را دنبال کرده، یالی که گاهی سربالایی های تیزی هم دارد، ولی گذر از آن بیم کمی در خود دارد، بر روی سر یال که رسیدید، به سوی چپ پیچ خورده، نخستین چکادی که خواهد رسید، که بر آن نگاره ای دیده نمی شود، ولی سنگچینی ساخته اند، و بر آن نگاشته اند "آویر"، "3550 از پهنه دریا بلندی دارد".

بعد از این قُر، به چکاد بلند بالاتری که دونا نام دارد، خواهید رسید که 3610 متر بلندی دارد، برای فرود، به سمت چپ پیچیده، و ما از راهی بازگشتیم که تِرَک همنورد خوبمان نیما اسماعیلی در آن پیمایش فرود خود را انجام داد، یعنی همان یالی که از دره به این چکاد پایان می یابد، روی این یال پاکوب خوبی هست که شما را به پایین دره، که پیرمرد روستایی آن را دره سوتک می نامید، که باید در پایانش به چکادهای سوتک و سرخاب رسید، پایان می پذیرد.

بی درنگ بعد از چکاد دونا، دیدگان تان دو شاخِ در سر فراز و بر آمده سنگی را خواهید دید که دو چکاد کنار هم سرخاب ها، با سازه ایی سنگی هستند، که بلندترین آنها 3972 متر بلندا دارد، و بر آمدن به این دو چکاد تنها کار کوهنوردانی کارآزموده با ابزار کوهنوردی انجام پذیر خواهد بود، بعد از آنها هم شاخ چکاد "آزادکوه" را که از میان همه، گردن گشیده، و بر فراز در آمده است، را می بینیم.

مهسا امینی اینجا در اوج چکادهای بلند، دونا و آویر :

فریاد مظلومیت ایراندخت جوان 22 ساله سقزی، که این روزها، خون یک ایران را به جوشش و غیرت در آورد، و ایرانیان بی شماری را در نا باوری همه، در پهنه خاک ایران، و همه جهان به واخواست و پاسداشت و بزرگداشت این خون، به خروشی بی پایان وا داشته، و آوازه این درد، خود را به بلندای چکادهای دونا و آویر، هم رسانده است، جایی که بسیاری برای گریز از شنیدن این رویدادها، بدان پناه می برند. 

سنگ نگاره های این دو قُر بلند نشان از این دارد که نام این ایراندخت، از 13 مهرماه، بر بلندای چکاد های آویر و دونا نیز نگاشته شده است، ایراندختی که بدست دسته ایی از نیروهای "گشت ارشاد" در "نیروی انتظامی" دستگیر، و در پاسگاه "پلیس امنیت اخلاقی"، در گذرگاه "وزرا" در تهران، جان باخت، و همنوردانی، پانزده روز پیش، در 13 مهرماه 1401، نام او را با خود به این بلندا آورده، و بر سنگ های خرد شده از سرمای یخچال های این دو قُر سرد و یخناک، نگاشته، و بر قُر بلند دونا و آویر نهاده اند.

ولی برغم این یادآوری، نمی دانم، چرا من در اینجا با "مهسا امینی" همنوایی و همدردی نداشتم، و این مرگ نابهنگام، و جانگداز، و دلخراش ایراندختی دیگر، به نام نیکا شاکرمی بود، که از جلوی چشمانم، بی هیچ پیشگفتار و دیباچه ایی، و بدون این که کسی از او سخنی به بیان آورد، و یا یادآوری کند، رژه می رفت (هماره بیشتر همنوردان برای رهایی از آنچه بر انسان ها در زیستگاه های شان می رود، به کوه پناه می برند و دوست ندارند از این رویداد های تلخ، در اینجا هم بشنوند)، دختر ریزپیکر 16 یا 17 ساله ایی که، در نوجوانی به چنان سرنوشتی دردناکی دچار گردید، و آنچنان که می گویند، جان را به سختی، تقدیم جانان کرد.

نمی دانم چرا در آن فراز بلند، که باید سرشار از شادی بر آمدن می شدیم، با دیدن نام ایراندخت سقزی مهسا امینی، خود را ناخودآگاه به سان فرزند مرده ایی یافتم، که کنترلی بر اشک های روانش ندارد، بر بلندای این چکاد بلند، که به سختی بر آن شده بودیم، به جای شادی و قهقه ایی بلند، هقهقی شدید و گلوگیر، همچون حناقی گلویم را می فشرد، و گریه همراه با فریادی را درخواست می کرد، و کم کم خود را بر من تحمیل می نمود، ولی نتوانستم یک دلِ سیر هِق هِق بزنم، چرا که دلم نیامد و نمی خواستم، این احساس شدید درد و غم خود را، بر شادی، همنورادنی چیره سازم، که برای این برآمدن، روزها برنامه ریزی و هزینه کرده بودند، در حالی که این برآمدن را وامدار رنج و برنامه ریزی آنان بودم، و دگرگونی شادی و خرمی آنان، به غم، در این بلندای نفس گیر، به دور از جوانمردی و رادمنشی می نمود.

همنوردان گرامی حاضر در این صعود عبارت بودند از :

دوستم بهروز همتی و علی بادپر

[1] - "قله" واژه بیگانه عربی است، و پیشنیان ما به جای آن، از واژگان "قُر" یا "چکاد" برای نامیدن بلندی های شکوهمند سرزمین خود سود می جستند، نام چکادهای ایران بدون شک اصیل ترین نام هایی باقی ماند از هزاره ها تاریخ تجاوز و غارت فرهنگ و تمدن ایران است، که دچار دگرگونی کمی شده اند، و این نام ها سینه به سینه تا کنون بین مردمان زینده در پای این چکادها، نگهداری و به یادگار مانده اند، و اکنون ما نام هایی را می بینیم که مثل نام شهرها دچار دگرگونی بر اساس خواست حاکمان، و حکومتگران مختلف نشده اند.

[2] - تابلوی چکاد3610 متر بلندی از پهنه دریا را نشان می دهد، حال آنکه سایت کوهستان آن را 3614 متر برآورد می کند

[3] - در فرهنگ واژه های حاشیه نشینان البرز شکوهمند، واژه های هم آوا با این واژه هم می توان یافت، پدرم به جایی که نور آفتاب آن را نمی گرفت، و برف و یخ ها برای زمانی زیاد آب نمی شد، را "تُوییر" می نامید، و این پیرمرد دهکده یدونا که ما را مهربانانه راه نمود، این چکاد را اُوییر می گفت، حالا چه هم آوایی و همگردی بین این دو واژه "اوییر" و "توییر" وجود دارد برای من روشن نیست، بدون شک "اُو" به جای آب به کار می رود که "ییر" با آن در این واژه کنار هم آمده و اوییر را می سازند.

نگارنده در تکاپو بوده است تا در این نبشته از واژه های پارسی به جای واژه های بیگانه سود جوید.

قُرِ [1] خرسنگ [2] یکی از پرآوازه ترین چکاد های البرز میانی، با بلندای 3950 متر، دوستداران زیادی را میان همنوردان، به خود فرا خوانده، و بسیاری این چکاد برجسته را، در میان قُرهای بلند شارستان فَشم، برای برآمدن های خود، بر چکاد های بزرگ، در دیدگاه خود دارند؛ در کنار این قُر، قُر شکوهمند جانستون نیز هست، که آن نیز از قُرهای پر هواخواه، و بی گمان سخت و جان سِتان در میان کوهنوردان برجسته است. این دو قُر را، کشیدگی یالی بلند، به هم پیوند می دهد، و برای نوک [3] نوردان پرتوان، یک راه گذر سخت و سنگین بوده، که با گذر از آن می توان به گردنه "ورزا"، به سوی بلندترین قُر استان تهران، یعنی خلنو و یا در سوی دیگرش، به چکاد سرکچال ها، کلون بستک و... گذر خود را پی گرفت.

واژه پارسی خرسنگ [4]  که به دست پیشینیان ما، بر آن نهاده شد، و خوشبختانه در دوران تازش هایی که بر ایران و ایرانیان که به دنبال خود تازش فرهنگی نیز به دنبال داشته است، بدون دگرگونی مانده، چرا که نام قُرها ایران برای تازشگران بر این آب و خاک، چنان برجسته نبوده، و دگرگونی آن از دیدگان ناپاک آنان به دور مانده است، تا چون نام سکونتگاه های آنان، بر خوشایند مزه دهان ناپاک شان دگرگونش نسازند، این است که نام چکاد های ایران زمین، در بیشتر چکادها، گویا همان نام باستان آن است که دچار دگردیسی نشده است،

چکاد خرسنگ از دو کلمه خر + سنگ ساخته و پرداخته شده است، که "خر" در گویش پارسی کنونی در معنی منفی آن به کار رفته است، معنی بسیار مثبتی دارد، که به بزرگی و شکوه به کار می رود، [5] سنگ نیز واژه درستی است که بر این قر نهاده شده، چراکه این چکاد سازه تخته سنگی است که از میان خاک بیرون زده، و خرسنگ یعنی سنگ شکوهمند و بزرگ را ساخته اند، که این خود گویای خوبی بر ایستادگی این چکاد و استواری آن است که در نگاه نخست به آن، همین ویژگی پیداست.

چکاد خرسنگ را ما در این برآمدن به یاد ماندنی، در یک دسته چهار نفری با همراهی آقایان بهروز همتی، سعید مقدم، و علی بادپر، با استفاده از راه روستای آبنیک، به انجام رساندیم، که چگونگی این پیمایش را در روزنوشت این برآمدن، اینگونه به رشته سخن در آوردم.

زمانبندی برآمدن بر چکاد خرسنگ در روز 31 شهریور 1401

آغاز کار از تهران در ساعت 5 و 18 دقیقه بامداد روز 31 شهریور 1401

شروع پیمایش از ده آبنیک ساعت 6 و 35 دقیقه بامداد

پایان باغ ویلاهای ده آبنیک، در ساعت 6 و 59 دقیقه

شروع پیمایش در پاکوب های برای گذر از گردنه آبشار رودخانه آبنیک، در ساعت 7 و 14 دقیقه

رسیدن به گردنه گذر از آبشار آبنیک در ساعت 7 و 25 دقیقه

رسیدن به یکی از سرچشمه های بزرگ رودخانه آبنیک در ساعت 8 و یک دقیقه

آرامیدن و خوردن چاشت، تا ساعت 8 و 37 دقیقه به مدت 35 دقیقه

رسیدن به خَجَک [6] برابر با غار بیوک و برآمدن در پایان دشت خرسنگ، در ساعت 9 و 6 دقیقه

گذر از دشت خرسنگ و بر آمدن به گردنه یال پایان یابنده، به چکاد خرسنگ در ساعت 10 و 40 دقیقه پگاه

برآمدن به قُر خرسنگ در ساعت 11 و 21 دقیقه پگاه

زمانبندی بازگشت از چکاد خرسنگ :

آرامیدن بر چکاد خرسنگ تا ساعت 12 و 2 دقیقه و آغاز پیمایش به سوی پایین

فرود تا گردنه بین چکاد دو خرسنگ شمالی و جنوبی در ساعت 12 و 49 دقیقه

پیمایش گذرگاه دشت خرسنگ و رسیدن به غار بیوک در ساعت 2 و 2 دقیقه

آرمیدن و کسب انرژی تازه، تا ساعت 3 و 43 دقیقه

گذر از دشت جانستون، و برآمدن بر گردنه آبشار رودخانه آبنیک، در ساعت 4 و 35 دقیقه

گذر از سراشیب های گردنه، به سوی باغ ها و رسیدن به روستای آبنیک، در ساعت 5 و 40 دقیقه شامگاه روز 31 شهریور

زمان  به کار گرفته شده در برآمدن به قر خرسنگ و بازگشت به ده آبنیک

همه زمان به کار گرفته شده در این برآمدن، برای پیمایش از ده آبنیک تا قُر خرسنگ، از ساعت 6 و 35 دقیقه بامداد تا 11 و 21 دقیقه میانه روز، به مدت 4 ساعت و 46 دقیقه، که با برداشتن زمان آرامش گرفتن ها، 4 ساعت و 7 دقیقه در پیمایش بودیم.

همه زمان فرود از قُر خرسنگ تا ده آبنیک، از ساعت 12 و 49 دقیقه میانه روز، تا ساعت 5 و 40 دقیقه شامگاه، 4 ساعت و 51 دقیقه، که با کم کردن زمان آرامیدن از آن،  روی هم 3 ساعت و 10 دقیقه در پیمایش بودیم.

از ده آبنیک، تا فراز گلوگاه و گردنه آبشار، و آغاز برشدن به دشت پای قُر جانستون، 50 دقیقه زمان گذشت.

از آغاز دشت جانستون تا انجام آن، برآمدن به دهانه آغاز دشت خرسنگ، در خجک (نقطه) رو به روی غار بیوک، 1 ساعت و 11 دقیقه زمان گرفت.

از آغازیدن پیمایش در دشت خرسنگ تا فراز گلوگاه یال پایان یابنده بر قُر خرسنگ، که در گام پایانی برای برآمدن بر قُر خرسنگ باید از آن گذر کرد، و این خُجَک در پایان دشت خرسنگ هست، 1 ساعت و 34 دقیقه زمان پیمایش بود.

گذر یال خرسنگ، که آغازش در پایان دشت خرسنگ می باشد، تا رسیدن به چکاد خرسنگ، 41 دقیقه پیمایش داشتیم

زمان به کارگیری شده در راه بازگشت :

از چکاد خرسنگ تا فراز گلوگاه بین دو خرسنگ،  47 دقیقه پیمایش بود

از گلوگاه تا برابر غار بیوک، و زمان به کار رفته در این پیمایش بازگشت، که از میان دشت خرسنگ گذر باید می کردیم، 1 ساعت و 13 دقیقه به کار برده شد.

از غار بیوک تا گلوگاه آبشار رودخانه آبنیک، 1 ساعت 8 دقیقه

فرود از فراز گلوگاه آبشار، تا ده آبنیک، 45 دقیقه پیمایش شد.

 چند و چون گذر از این گشتگاه:

از گذرگاه بوستان های سر سبز ده زیبای آبنیک که گذر کنید، به یک پاکوب دست خواهید یافت، که باید با یک ژرف بینی برجسته و هوشیارانه، از آن گذر کرد، چرا که با یک سُر خوردن نا بهنگام، شایمندی و یا گمان پرت شدن در شیب های تند دره، زیاد خواهد بود، این تیکه از گذرگاه، کمابیش پر بیم بوده، چرا که یک مانند برای روشن شدن چند و چون این بیم این است که، سیم بُکسل به کار رفته، در پایان این گذرگاه به چند تار موی پولادی بند بود، و هر آن گمان پاره شدن داشت، از این رو سود جستن از این ابزار کمک، باید همراه با باریک بینی و ژرف اندیشی باشد، تا در اثر فرسودگی، بیم و زخم و یا مرگ بر شما نرود، پشتیبانی گرفتن بیش از اندازه، از این گونه سازه ها هراس انگیز و بیمناک کننده است.

با گذر از این گلوگاه که به درستی به دور زدن تنگه و گلوگاه آبشار رودخانه آبنیک باید آن را نامید، و پای شما را به دشت پای کوه جانستون باز خواهد کرد، که در پایان این دشت، غار بیوک جای دارد، و پاکوب های سوی راست، شما را به دشت خرسنگ خواهد برد، و از جلوی غار بیوک، چنانچه پاکوب ها را پی بگیرید، گذرگاه فراز گرفته و روی یال های قُر با شکوهمند جانستون، به سوی این قُر شکوهمند، شما را بر خواهد کشید.

ولی ما با گذر از یک گلوگاه در کنار غار بیوک، به سوی راست پیمایش خود را پی گرفتیم، و وارد دشت خرسنگ شدیم، دشت را به سوی گردنه روبرو، گذر کرده، خود را به فراز گردنه رسانده، و بر روی یالی به سوی راست پیچ خورده، که سرانجامش به چکاد خرسنگ، پایان می گرفت،

این یال پاکوب های خوبی دارد، که کم یا بیش، شیب بیشتری از جاهای دیگر این گذرگاه را در خود دارد.

چند و چون دستیابی به آب آشامیدنی در گذر به قُر خرسنگ:

برداشت آب تا آغاز دشت جانستون، بر شدن روی گردنه و گلوگاه آبشار انجام پذیر نیست، و باید پیشاپیش با خود آب آشامیدنی داشت، گرچه پیمایش در کنار رودخانه ایی پر آب آبنیک انجام می پذیرد، ولی جایی برای برداشت آب آشامیدنی و گوارا نوش نبوده، ولی در فراز گلوگاه و گردنه، به هنگام بر آمدن به دشت قُر جانستون، چشمه ایی هست که می توان از آن آب برداشت، آب این چشمه گرچه کم است، ولی در این پایان تابستان، همچنان آب کمی از آن جوشش دارد.

در دشت جانستون اگر شما از پاکوب های بالا رونده، سود جویید، در نزدیکی های غار بیوک، سه چشمه پر آب هست، که یکی از آنها، پر آب ترین و بدرستی یکی از سر چشمه های بزرگ رودخانه آبنیک است، که از دل کوه بیرون می جهند، و اینجا جایی است که شما می توانید آب نوشیدنی گذر به قُر خرسنگ و یا جانستون را بردارید،

جلوتر در کنار گوسفند سرا، در سوی چپ پاکوب، نرسیده به غار بیوک هم، دو چشمه کمابیش پر آب از دل کوه بیرون می زنند، که شما باید از پاکوب به سمت پایین دره، 20 متر فرود آیید، تا بتوانید آب بردارید

بهتر است آب نوشیدنی خود را از یکی از این سه چشمه، بردارید، چرا که در گذر از این گذرگاه، گرچه دنبال کننده یک رودخانه بلند هستید و پیمایش خود را در کنار آن انجام می دهید، ولی ما چشمه های خوبی برای برداشت آب ندیدیم، ولی گرچه پس از بر آمدن به دشت خرسنگ، دو چشمه هست، ولی نمی توان از آن آب نوشیدنی خود را برداشت، چرا که آب خیلی کم از آن دو چشمه جوشش دارد، از این رو باید آب را با لیوان، از دهانه این دو چشمه برداشته، و به قمقمه ریخت، که این خود آب را در جوششگاه گل آلود خواهد کرد.

پس از این دو چشمه کوچک، دیگر آب ها به زیر شن های کف رودخانه خزیده، از چشم به دور خواهند شد، و در گذر تا چکاد خرسنگ، و بازگشت، چشمه ایی برای برداشت آب نوشیدنی نیست.

بیم ها در گذر و گذرگاه پایان یابنده بر قُر خرسنگ:

قُر خرسنگ با پیکره دیواره ایی تخته سنگی خود، یک گذر آسوده و کمابیش، بی بیم برای بر آمدن دارد، که دست به سنگ آنچنانی نداشته، و این همان گذرگاهی است که ما از آن گذر کردیم، اما برجسته ترین بیم و نا آسودگی که برای همنوردان در این گذر هست، گذر  از پاکوب هایی است که اگر به سُر خوردن بیانجامد، پیشآمد پرت شدگی و فرود دهشتناک خواهد بود، از این رو باید با ژرف اندیشی و ریز بینی خوبی، از آن گذر کرد، این خجوک ها بیمناک کننده، در این گذرگاه زیاد وجود دارد، چه در گردنه برآمدن به دشت جانستون، که یکی از برجسته ترین در این باره است، چه در زمان گذر از دشت جانستون که این بیم باز هست، و چه در گذر از دشت خرسنگ، پس از دو چشمه گفته شده، پس از گذرگاه برابر با غار بیوک، که در این پاکوب ها، در زمان هایی امکان پرت شدگی هست، ولی در بیشتر گذرگاه های این دشت، گذر خالی از بیمی را می توان از سر گذراند،

خجوک های پر بیم و هولناک که سرانجام پرت شدن ها در خود دارد، در شیب های تند در 20 دقیقه پایانی برآمدن بر چکاد خرسنگ زیاد می شود، و این زمانی است که از میان تخته سنگ ها پایانی در گذر هستیم.

بر شدن به چکاد خرسنگ، با ژرف بینی و ریز بینی خوب همنوردان گذر کننده، کمابیش یک برآمدن کوتاه، زیبا و به یاد ماندنی است،

یکی از جان باختگان بر شدن به قُر خرسنگ، زنده یاد عادل صفری است که بر یادبود او، همنوردانش نبشته اند، این همنورد تازه گذشته، در 23/3/1393 با پرت شدن از بلندی 3000 متری جان به جان آفرین سپرد، بله گذرگاه این قُر بلند، بیم پرت شدن ها را بسیار دارد، در روزهای بهنجار آب و هوایی، این بزرگترین بیمی است که همنوردان با آن رو به رو هستند، ولی در زمستان و روزهای نا بهنجار آب و هوایی نیز، ریزش بهمن های بسیار، بیم جان باختن را زیاد می کند، بر نوشته یادبود این همنورد از دست رفته مان، نبشته اند:

"چون حرکت کردم، چون از سکون خارج شدم، اثری از خود بجا گذاشته ام تا رهروان بدانند و بخوانند که راهی و مسیری هست، و رفته ایی رفته است، و بی حرکتی و سکون را شکسته، و بلند شده است."

بهترین هنگام برای بر شدن به این چکاد بلند :

 بهترین هنگام بر شدن بر این چکاد بلند، به هنگام تیرماه و همان هنگامه ایی است که برآمدن بر چکاد شکوهمند دماوند، از سوی همنوردان دانا و پرتوان پیشنهاد می شود، چرا که این قُر، در زمستان پوشیده از برف و پر از یخچال های بزرگ برفی است، و در تر سالی ها که بارش ها زیاد است، در گوهپایه های این قر بلند، و در دشت خرسنگ، پر از بهمن های پی در پی است که به این دشت فرود آمده اند، چنانکه در پایان شهریور 1397 که کمابیش سالی پر بارش بود، تونل های برفی بزرگی در این کوهپایه های دیده می شد، که این خود گویای بارش های زمستانی پی در پی برف، و فرود بهمن های پی در پی، در شیب های زیاد این قُر بلند سخن به میان می آورد، انباشت این بهمن ها در دشت، نشان می داد، که در روزهای پایانی تابستان نیز، بلندی برف چنان بود که در تونل های برفی این چکاد برفگیر، می توان راه رفت.

از این رو، بر آمدن بر این چکاد، به هنگام زمستان باید ژرف اندیشانه و پر از دانایی باشد، و برای همنوردان توانا و دانا پیشنهاد می گردد، و چنین برآمدنی برای دیگران پیشنهاد نمی گردد، چرا که گمان فرود بهمن های بزرگی هست، ولی در چنین هنگامه ایی از تابستان، و در خشکسالی سخت امسال، بر جایگاه این بهمن های پی در پی، و یخچال های بزرگ، که در سال 1397 پر از برف و یخ بود، رودخانه ایی هم امروز دیده نمی شود و آب ها به زیر سنگلاخ های کف رودخانه، خزیده، و آبی نمی توان دید.

نقش و نگار هایی از این گذر، گذرگاه و چکاد خرسنگ، که با دوربین تلفن همراه خود آگاشته و دفترینه کردم

 

[1] - یک نسل قبل، آنان که در اثر خواندن نوشته ها، گویش آنان با زبان عربی آنچنان مخلوط نشده بود، به این برجستگی ها، که بلندترین ها در میان کوه ها بودند قُر می گفتند، اما کلمه فارسی قله که در نوشتارها استفاده می شود، چکاد است و در گویش محلی و مردمی قُر می گفتند. به راستی ما در دریایی از کلمات عربی غرق شده ایم و در حال فراموشی نام های پارسی هستیم، استفاده از واژه های پارسی چنان نامانوس و سخت شده است که نمی توانیم از  واژه "برآمدن" به جای صعود، یا عبارت "بالا رفتن"، "راه سربالا"، "بالا روی" استفاده کنیم

[2] - خرسنگ، کوه \ kūh-e xar-sang\ ، کوهی واقع در شمال روستای گرمابدر. این کوه در °۵۱ و ´۳۶ و ´´۳۰ طول شرقی، و °۳۶ و ´۲ و ´´۳۰ عرض شمالی، در منطقۀ البرز میانی جای دارد. خرسنگ درواقع رشته‌کوهی است به درازای ۱۵ کیلومتر که شامل ۳ قله به نامهای خرسنگ شمالی، خرسنگ جنوبی و خرسنگ شرقی است. قلعۀ خرسنگ جنوبی با ۹۳۰‘ ۳ متر بلندی از سطح دریا، بلندترین این قله‌ها ست. قلۀ مخروطی‌شکل خرسنگ شرقی ۹۱۰‘ ۳ متر، و قلۀ خرسنگ شمالی ۸۱۰‘ ۳ متر از سطح دریا ارتفاع دارند. این قله‌ها در امتداد خط‌الرأسی قرارگرفته‌اند که از غرب به قله‌های جانستون و ورزاب و گردنۀ ورزاب و از شرق به قلۀ خاتون‌بارگاه و گردنۀ یونزا می‌رسد. خط‌الرأس یادشده از شمال مشرف به دشت لار و سرچشمه‌های رودخانۀ لار، و از جنوب مشرف به منطقۀ فشم و روستاهای گرمابدر، آبنیک و لالان است. بعضی از شاخابه‌های رودخانۀ جاجرود از دامنۀ جنوبی کوههای خرسنگ سرچشمه می‌گیرند. عمومی‌ترین مسیر صعود قله از روستای آبنیک و دشت جانستون است. مسیر صعود قله در زمستان از روستای گرمابدر آغاز می‌شود. آب تا دشت جانستون به وفور در دسترس است، اما پس از گذر از چشمۀ بزرگ آبنیک و قرار گرفتن روی یال منتهی به گردنه، چشمه‌ای وجود ندارد. پس از عبور از رودخانه، باید در امتداد دره به سمت دیوارۀ جانستون و غار دست‌کن حاج بیوک رفت. پس از حدود یک‌ونیم ساعت پیاده‌روی به مکانی موسوم به دوآب خواهیم رسید که رودخانه‌ای خروشان از آنجا سرچشمه می‌گیرد؛ با ادامۀ مسیر به سمت جنوب در منطقۀ دوآب به کوه خرسنگ می‌رسیم. از فراز قله می‌توان قله‌های جانستون، خلنو و سرک‌چالها را در سمت شمال غربی، و مهرچال در جنوب را به وضوح دید که در غرب خط‌الرأس دارآباد توچال خودنمایی می‌کنند. برای صعود به قلۀ خرسنگ جنوبی باید از خرسنگ شمالی به سمت غرب که مسیری کاملاً صخره‌ای دارد، رفت.  میثم رودکی

[3] - گویش کنونی ما عادت به استفاده از خط الراس دارد و نمی تواند از نوک یال به جای خط الراس عربی استفاده کند، ولی با کمی دقت نظر و استفاده از واژه های پارسی می توان خود را از کلمات بیگانه که هجوم بی سابقه ایی به زبان پارسی داشته اند خلاص شد به جای خط الراس می توان از واژه های مرز، نوک، لبه، بر امدگی سود جست.

[4] - خَرسَنگ به تخته ‌سنگ‌های بزرگی گفته می‌شود که در روزگاران باستان یا پیش از تاریخ بر روی هم چیده شده باشد تا سازه‌ای یا یادمانی را پدید بیاورد. یک سازه خرسنگی می‌تواند از یک تخته‌ سنگ تنها هم تشکیل شده ‌باشد. در سازه ‌های خرسنگی ملات یا دوغاب به‌کار نرفته بلکه تخته ‌سنگ‌ها از راه چینش قفلی بر روی هم سوار شده‌اند. برخی از خرسنگ‌ها به عنوان قطعه یا نشانه‌ای از آرامگاه‌های باستانی به‌ جا مانده ‌اند. خرسنگ‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:

سنگ‌افراشت (به فرانسوی: menhir)، به صورت ایستاده می‌باشند و ارتفاعی بین نیم متر تا ۶ متر دارند و نمونه‌هایی ۲۳ متری نیز یافت شده‌است.

میزسنگ (به فرانسوی: dolmen)، خرسنگ‌های میزی شکل هستند و معمولاً به‌عنوان گورهای دالانی مورد استفاده بوده‌اند.

حصار خرسنگی (به فرانسوی: cromlech)، نیز خرسنگ‌هایی در محیط دایره‌ای هستند که به نوعی تلفیقی از دو خرسنگ قبلیست مانند بنای استون‌هنج در ۱۲۰ کیلومتری شهر لندن در انگلستان.

[5] - یعنی هر چیزی که پیشینیان ما آن را بزرگتر از آنچه باید باشد می دیدند، واژه خر را بر این بزرگی بار می کردند، خرگوش را به حیوانی می گفتند که گوش هایش از حد انتظارشان بزرگتر بود، حزب خران در زمان سلسله پهلوی به حزب بزرگان اشاره داشت.

[6] - خجک برابر پارسی واژه عربی "نقطه" است که به جای آن می توان از واژه های تیل، میانه، دیل نیز سود جست