در "دنیای هرج و مرج انسانیت" ما که اوتاد سیاست، و مردان در رکاب فعالیت و اصلاح اجتماعی یا در پای استبداد و منویات دلش سر بریده شدند و یا بدین نتیجه می رسند که "هر که بُرد، بُرد و هر که باخت، باخت" [1]، واقعا آیا جایی برای امید می ماند؟! نمی ماند، اما چاره ایی نیست و باید بماند زیرا ما هم از ملل پیشرو جهان متفاوت نبوده و انسانیم و با وجود اراده و توان آدمی برای تغییر، انسان به امید همواره زنده خواهد بود، و اما تفاوت ما با ملل پیشرو این است که آنان به تغییر وضع خود برخواسته، رها شدند و عنان صحنه زندگی، به غیر خود نسپردند و ما سپردیم و لذا همواره باز باید منتظر آمدن کسی باشیم که مدار را به جای خود باز گرداند،
و اما در وجه "انتظار" به نظر می رسد که "منتظران" و یا انسان هایی که چشم به راه دیگرانی اند تا برای نجات شان در رسند، تا موقعی که بر این راه استوارند، بازنده ازل و ابد خواهند بود، و به عبارت دیگر جامعه و کسانی که چشم به آمدن "این و آن" دارند تا برای نجات شان از راه در رسند، در انتظار خواهند مُرد و یا همینجاست که رهزنان راه هم مطابق با همین الگوی رفتاری انتظارشان، منجی بر سر راه شان قرار خواهند داد، تا نیروی شان را در خدمت مطامع خود گرفته و آروزهای شان را در پای منویات دل خود قربانی کرده و در آخر باز وقتی این جماعت منتظر فهمیدند که بازی خورده اند، در انبان خباثت بار رهزنانه اشان باز منجی های جدیدی دارند که به نجات بفرستند و "منجی تاریخ گذشته ایی" را با منجی تاریخ دار دیگری تعویض کنند و...
و بدین ترتیب حکایت منتظران همچنان باز بماند و غمنامه خود را به تکرار بنشینند و نسل ها همچنان تباه شوند. و شاید سید جمال الدین اسدآبادی هم در خلال فعالیت های گسترده خود، این بلبشوی جامعه ایران و فعالینش را به خوبی درک کرده بود که مکرر به دوستانش می گفت هر که در این آوردگاه "برد، برد و هرکه باخت، باخت"، و قمار زندگی انسان های منتظر منجی در دست کسانی است که از پشت کارت های بازی این روزگار خبر دارند و فرصت طلبی را در اوج داشته و نان خود در خون دل انسان های منتظر منجی قاتق می کنند و این منتظران همچنان انتظار خواهند کشید، و در این بین هم جوامعی که به بازی انتظار گرفتار نشده اند، در حرکتی دایمی و سریع فاصله خود را از جماعت منتظران بیشتر و بیشتر کرده و اینگونه است که حتی اگر روزی جماعت منتظر بفهمند که چه بازی بزرگی خورده اند، این بار فاصله های عمیق عقب ماندگی است که باز باعث بردگی آنان در مقابل پیشروها خواهد شد و بدین ترتیب بردگی در جماعت منتظر نهادینه و دایمی خواهد گردید.
پس منتظران منجی برای خلاصی را باید گفت، به انتظار بنشینید "تا صبح دولت تان بدمد" که روشن است که بر این نهج هرگز نخواهد دمید، مگر این که از آسمان تحفه ایی بر زمین افتد که نظر به حکایت دوری آسمان از زمین، قرن هاست که حکایت این افتادن ها متوقف شده است.
باید انتظار به کناری نهاد و برای تغییر، دست به کمر و زانوان خود شد و حرکتی کرد، وگرنه قافله انسانیت به سرعت باد می رود و قله های عظیم علم و انسانیت را فتح می کند و تو که خیره در آفتاب چشم به افق مانده ایی، روشنایی چشمانت را از دست خواهی داد و در نگاه به افق نور، جز کوری در انتظارت نخواهد بود که ماموریت نور برای چشم های دوخته شده به نور، کور کردن است و هدیه اش به عاشقان نور کوری خواهد بود.
تاریخ نخبگان کشورهای اسلامی پر است از فریاد کجایند مردان مرد، کجایند شجاعان امت و... که همواره خواستار کسانی اند که بیایند و وضع را تغییر دهند ولی خداوند در قرآن تکلیف همه را معین کرده است که "خداوند سرنوشت هیچ قوم را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند!..." [2]
[1] - جمله ایی که گفته می شود از ناحیه سید جمال الدین اسد آبادی صادر شده است. برگرفته از کتاب سید جمال الدین اسدآبادی تالیف میرزا لطف الله خواهر زاده سید جمال الدین چاپ ایرانشهر برلین ص 89
[2] - سوره مبارکه الرعد آیه ۱۱ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِن بَينِ يَدَيهِ وَمِن خَلفِهِ يَحفَظونَهُ مِن أَمرِ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَومٍ حَتّىٰ يُغَيِّروا ما بِأَنفُسِهِم ۗ وَإِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَومٍ سوءًا فَلا مَرَدَّ لَهُ ۚ وَما لَهُم مِن دونِهِ مِن والٍ﴿۱۱﴾
برای انسان، مأمورانی است که پی در پی، از پیش رو، و از پشت سرش او را از فرمان خدا [= حوادث غیر حتمی] حفظ می‌کنند؛ (امّا) خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند! و هنگامی که خدا اراده سوئی به قومی (بخاطر اعمالشان) کند، هیچ چیز مانع آن نخواهد شد؛ و جز خدا، سرپرستی نخواهند داشت!
