از آن لحظه ایی که آن پدر و آن مادر، خطای نافرمانی مرتکب شدند، [1] عدالتِ صاحبِ فرمان در عدالتخانه‌ی عرش بر این حکم قرار گرفت، که آن دو، و هر چه وارثان این ژن را از وادی قرب و بهشت برانند، و به وادی سرگشتگی، حیرانی، ویرانی، جنایت، کشتار، ذلالت، ضلالت، ظلم، غارت، جنگ، تکبر، تفرعن، بیرحمی، چپاول، مادیت و... در اندازند.
و من فرزند آن پدر و آن مادرم، بازمانده‌ایی از آن سر سلسله‌ی نافرمانان، که حامل ژنِ این دو شده‌ام، و محکوم به گذران دوران محکومیتی، که اجرای حکمی چنین، نسل به نسل تمدید می‌شود، تا شاید شهاب‌سنگی دوباره بر این زمین سقوط کند، و وضعیتی مشابه آنچه در سوره "خورشید" (شمس) توصیفش کرده است، رخ دهد، و نسل صاحبان این ژن نافرمان را، چون نسل دایناسورها از این جهان برکند، و بر این حکم، که انگار عفوی هرگز در آن نیست، با مرگ و نابودی صاحبان این ژن، پایانی زده شود، و این حُکمِ مُحکم و بی پایان، و رنجی که نسل اندر نسل به ارث می‌رسد، پایان پذیرد.
تا مرگی رقم خورد، و در میعادگاه دوباره‌ایی به روز حَشر، لقا با حق مطلق، دوباره شاید رقم خورد، و تصمیمی دوباره بر تک تک صاحبان این ژن، تقدیرگردانی کند. و آن میعادگاهی دلهره‌آور است، که از دیداری دوباره می‌گوید، و دلم را در وادی دلهره و ترس می‌افکند.
این دنیا تمامش دلهره و رنج است، و ثانیه به ثانیه‌اش تهدید به هزار ابتلا، از مرگ و نابودی گرفته، تا گرفتار آمدن در دام انسانِ دام‌گستر و عاصی، که انسانیت و هر چه داشته‌هایت را به تاراج خواهد برد، و تو را در این زندانِ محکومیت، به رنجی بیشتر، دَر خواهد افکند و...، در میان این هراس و هول فراگیر، هراس این دیدار دوباره هم، باز مرا همراهی می‌کند.
او خود گفت که «ما انسان را در رنج آفریده ایم» [2]، اما بعد از بیرون راندن آن پدر و مادر از بهشتِ قرب، بی آنکه او بخواهد ما آدمیان را در رنجی مضاعف بیافریند، زندگی در این دنیا، با انسان‌های غرق در رنج و محرومیت، خود رنجی بسیار در خود دارد، بماند محکومیت و داغ نافرمانی، و رنجِ رانده شدن، و از همه مهمتر، درگیر شدن با خود، آنچنان که تاریخ بشر، حکایت درد و رنج انسان را در کشتار و جنایت و بیرحمی در حق خود را به روشنی ثبت کرده است و... اینان خود تمام رنج و درد بود، و شاید دیگر لازم نبود که خداوند ما را دوباره در رنجی دیگر بیافریند.
آنگاه که آدم گُنَهی مرتکب شد، و عدالت خداوند تمام میراثخوارانِ دارنده ژنِ آدم و حوا را محکوم به زندگی در این دنیا کرد. از آن لحظه‌ی هبوط، دیگر کسی روی آرامش خیال را ندید، حتی فرزندان آنان زوج نافرمان، زندگی بر آب! بود، کاش بر آب، بر بادی سهمگین رقم خورد، و آدم مسافر راهی پر خطر و هول انگیز شد، که تمامش سرگشتگی، حیرانی، جنایت، کشتار، ویرانی و... بود و هست.
خداوند در پس این هبوط و راندن، رسولانی بر هدایت این فرزندان آدم فرستاد، اما با رفتن آنان، حتی در بودن‌شان، پیروان شان گوی سبقت را در هر گونه نابهنجاری از هم ربودند، تا آنکه امروز یهود از مسلمان می‌کشد، و مسلمان از یهود، مسیحی از یهود، یهود مسیح را به دار می‌آویزد، و همه از همدیگر در اعدادی شگفت انگیز به دار کشیده و یا کشتار کرده‌اند.
و در این سفر است که در پس این هبوط، انسان‌ها خود را دوباره نشان دادند و خواهند داد، که در کدام سمت ایستادند و خواهند ایستاد، سمت انسان بودن، رحمت و مهر ورزیدن، یا سمت آدم بودن و خطا کردن، دریدن، نافرمانی، خسارت، زجر و رنجِ دیگران و...
آدم اینجاست که باید آن ژن نافرمان و خطاپیشه را رها کند، تا در حالیکه تقدیر، کار آن حکم محکومیت غیر قابل تغییر و یا عفو را می‌کند، از خود تقدیرگردانی کرده، و به انسانیت، به اخلاق، به مدارا، به رحمت و مهرورزی روی آورد، و هر آنچه از این نوع، که تقدیر را برمی‌گرداند، تا دوباره خود را باز یابد، و بهشت آدمیت را برای خود بازسازد و..،
این است که باید از دریدن، چپاول، کشتار، جنایت، بدخویی، بدرفتاری، بدعهدی، تجاوز به حدود دیگران، سخت دلی، سنگ دلی، خشم، خسارت و... در گذشت، و به وادی حلم، بردباری، اخلاق، انسانیت، صبر، رحم، مهربانی، زیبایی، پاکی و... وارد شد، تا بلکه بتوان دوران محکومیت خود در این دنیا را بهتر گذراند، و بهتر به پایان برد، و دوباره لقایی زیبا، در دیداری دیگر با حضرت حق، در پس این انسان زیستن، برای خود رقم زد، و از دایره‌ایی که آن را «لایمکن الفرار» نام نهاده اند، جَست.
باید از بدی‌ها گسست، به خوبی‌ها پیوست، باید از دایره عصیانگرانِ به حقِ انسانِ زندان شده در این دنیا، گریخت، به وادی انسانیت پیوست، تا آدمیت را دوباره بازیافت، و لایق لقا با حضرت حق و وصول به بهشتی انسانی شد، ماندن در زندانِ محکومیتِ این دنیا، نه ممکن است، و نه دل بستن به دوست داشتنی‌های این ویرانه، معقول خواهد بود، روش و نوع گذر از این بیابان، که در آن هبوط‌مان داده‌اند، سرنوشت ساز است،
آنانی از این بیابان گذری موفقیت آمیز خواهند داشت که، به آدمیت بازگردند، که همان مهر ورزیدن، مدارا، پاکی و کمتر رنج رساندن به دیگران است و... باقی با هر دلیلی که به قافله تعدی و تجاوز به حقوق دیگران پیوستند، علاوه بر تحمل رنج دوره محکومیتِ ماندن در این بیدادگاه، بازگشتی به آدمیت نخواهند داشت، و این پایانِ وجودی در خورِ انسانیت، برای آنان خواهد بود.
زندگی و زنده بودن در این مسیر، هیچ نیست جز گُسستن از بدی‌ها و ناپاکی‌ها، و بَستن و پیوستن با درستی‌ها و پاکی‌ها، گاه باید گسست تا بلکه رها شد، بالا رفت، تا لایق دیدار و لقایی دوباره با اصل و پایه‌ی گشت که در خورِ آنیم. باید جُست آنچه را که از انسانیت و آدمیتِ خود گم کرده‌ایم، و همین گم کردن‌ها ما را از انسانیت و آدمیت دور کرد. پیش از آنکه پایان رقم خُورد، باید از وادی سراب‌های هولناک گذشت، تا باغ‌های سرسبز انسانیت را باز یافت، در فیروزه بیکران وجود، بقا یافت و آرامش گرفت.
"باشد که باز بینیم دیدار آشنا را" مولوی بلخی
[1] - « پس شیطان هر دو را از آن بلغزانید و از آنچه در آن بودند ایشان را به درآورد.» فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ ...؛ بقره آیه 36
« ای فرزندان آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد چنانکه پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند.» يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ ...؛ اعراف آیه 27
« پس گفتیم‌ای آدم در حقیقت این (ابلیس) برای تو و همسرت دشمنی (خطرناک) است زنهار تا شما را از بهشت به در نکند.» فَقُلْنَا يَا آدَمُ إِنَّ هَذَا عَدُوٌّ لَّكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ ...؛ طه آیه 117
[2] - «لَقَد خَلَقنَا الإِنسان‌َ فِی کَبَدٍ- آدمی را در رنج و برای رنج آفریدیم.»
سخنی با تو ای آخرین دریافت کننده وحی!
ای محمد! ای آخرین پیام آور پروردگار بر زمینیان! گویا در نیامدن جبراییل به عنوان آورنده وحی آسمانی بر زمین، هم کار دنیا پیش می رود، و باید گفت که به رغم کاستی ها و بیم و امیدها، به درستی ختم نبوت اعلام شد، و دیگر نباید به دنبال همچون تو، مرتبط در آسمان گشت، که کار جهان و جهانیان در مدار علم و منطقی که اکنون بر جهان مستولی است، هر چند ناقص و مثل زمان تو خون آلود، ولی پیش می رود، و امروز امید به علم و دست به زانوی علم شدن، برای انسان بیشتر از هر روزی خود را نشان داده است، تا کار جهان و جهانیان را علم و اهل آن سامان دهند، و هر روز ضرورت سپردن امور به علم و اهل آن روشن تر می شود؛
و من باز به دوستی و آشنایی با تو افتخار می کنم، ای بنده ی خدا! ای فرزند عبدالله و ای نازدانه آمنه که تو را نه برادری بود و نه خواهری، یتیمی بیکس و کار و بی سواد بودی که بر خود و افکار تنهایی خود و بر زانوان خرد خود تکیه کردی و از زمین پر از رنج و جهالت مکه بلند شدی، و دنیا را تکان دادی، اما در خلوت تو و در میان ذهن جدایی گزیده ات در غار حرا و در بیابان های اطراف مکه چه گذشت که بدین انفجار بزرگ انجامید، هنگام چوپانی و همراهی با گوسفندان و شتران، در بیابان چه دیدی و در خلوت خود در چه افکاری سیر می کردی که بدین مرحله از تفکر و عمل دست یافتی؛ و با وجودی که طبق گفته خدایت، تو هم یکی مثل بقیه ما بودی این چنین درخشیدی و از زمانه و مردم خود اینقدر جلوتر بودی.
حال آنکه وجه ممیزه ات از بقیه، تنها فرود فرشته وحی بر تو و ارتباط و سخنت با جبراییل فرشته وحی بود، و دیگر امتیاز ویژه ایی برایت در قرآن که معجزه توست ذکر نشده است، و تو را معجزه ایی از آنچه برای دیگر فرستادگان بود، هم نبود، جز همان سخنی که خداوند با تو گفت و یا تو با او گفتی و در کتابی گردآوردی، نه مرده ایی را همچون عیسی زنده کردی، نه آتشی را چون ابراهیم برخود سرد کردی، نه دریا را شکافتی و چون موسی با یارانت از آن گذشتی، تو هیچ معجزه ایی از این دست نداشتی، الا سخنی که گفتی و یا آوردی، و انگار با این عمل، آغاز فصل کتاب و نوشتن را افتتاح کردی، که زین پس بشر از خارق العاده ها گذر کند و دوره دنیای طبیعی و بی دستبرد عالم بالا، آغاز گردد و دنیا به دست انسان و علم قرار گیرد.
و امروز می بینم که بعد از تو، راهت را پیام آوران علم، این روزها در تمام جهان دنبال می کنند، و دیگر کمتر کسانی در جهان مدرن بدنبال معجزه ایی از سنخ معجزات ابراهیمی، موسوی، عیسوی اش و... هستند، که همچون عیسی مرده ایی را به قدرت خدا زنده کنند، بلکه بشر امروز با کشف قوانین طبیعت به زنده کردن مرده با کشف رموز علم امیدوار و در تلاش است؛ دیگر کسی به دنبال شکافتن آب دریا با عصای جادویی موسی نیست، بلکه به دنبال علمی اند که با تکیه بر خواص آیرودینامیک، شکافی بی خسارت به خود و آبزیان، در آب آیجاد و به سرعت از آن بگذرند، دیگر کسی به دنبال سرد کردن آتش نیست و می خواهند آتش خواص سوزاننده اش را داشته باشد، ولی بر این آتش سوزان غلبه کرده، و بی آنکه دستی از آسمان آنرا سرد کند، جسم سردی را از میان آتش سوزان به سلامت بگذرانند، دیگر چون سلیمان با باد سخن نمی گویند، بلکه به شناختش اقدام کرده و بر خواصش سوار می شوند و...
اما با این همه گاهی به این فکر می کنم که چرا باید تو آخرین باشی، و درب های آسمان و نزول فرشته وحی در زمانی که ثبت و ضبط حوادث و حرف ها با حضور دستگاه های مدرن صوتی و تصویری ممکن شده است، بسته شود، چرا در زمانی که هیچ گونه وسیله ثبت و ضبط به غیر از کاغذ و قلم نبود، درب ها آنچنان باز بود، و اکنون در حضور ابزار اینچنین مدرن، بسته است؛
کاش یکی از موبایل بدستان امروز، آنروز در سرزمین حجاز بود و با موبایل کوچک و پر قدرتش هر آنچه گفتی و یا کردی را ثبت و ضبط می کرد و با کلام و تصویرت در "تلگرام" و یا "YouTube" و... منتشر می کرد تا دنیا بداند تو چه گفتی و چه کردی؛ و بدین سان سخنان تو را چنان ثبت و ضبط می کرد که راه را بر دکانداران تعبیر و تفسیر در فرقه های مختلف می بست، که با سخنانی از روی حدس و گمان به فرقه سازی و سرگرم کردن بندگان خدا به سخنان آلوده به جهل، خشم، خشونت، جنگ و.. مشغول نمی کردند، و بدبختانه اکنون کتاب هایی با هزاران اوراق از سخنان مربوط و نامربوط به تو و دیگران نبود، و بجای آن صدها فایل صوتی و تصویری می بود که تا ابد بشر را با گفته هایی مواجه می کرد که از دهان شما صادر و ثبت و ضبط شده بود، بی هیچ شبهه، قابل قبول و قضاوت بود؛
اما افسوس که اینطور نیست و حال وقتی از واژه "چرا" استفاده می کنم، این جمله را به یاد می آورم که دوستان به طنز در برابر پرسش از چرایی که از آنان می پرسی، پاسخ می گویند : "ارتش چرا ندارد." و این بدان معنی است که دنبال "دلیل و چُون و چرا" نباش، که اینجا، تنها جای تمکین و تسلیم است و بس، و تنها مسلم به آنچه باش که ما می گوییم؟!!.
اما طبق اعتقادات مذهبی ما در اصول اعتقادات (توحید، نبوت، عدل و...) و جهان بینی هرگز نباید تسلیم سخن این و آن بود، بلکه باید همواره تحقیقی و سوالی بود و به دنبال اغنا شدن بود، و باید آنقدر جستجو کرد تا به اعتقاد و تمکین ذهنی و به عبارتی ایمانی درونی رسید؛ و این تنها در فقه و مسلک فقها در هر مذهبی است، که بحث اجبار مقلدین پیش کشیده می شود، و بسته به میزان دسترسی همین فقها به قدرت، این اجبار بیشتر پیش کشیده می شود، و خونین ترین نزاع های تاریخی در تاریخ سیطره ادیان بر جوامع انسانی هنگامی اتفاق افتاد که نهاد مذهب در کنار قدرت قرار گرفت و بر اسب بی رحم سیاست و قدرت، این اجبار را به منصه ظهور بیشتر رساند، در غیر این صورت وجه رحمانی ادیان، بشر را آزاد می گذارد تا در صورت اغنا، اعتقاد و...، به روشی روی آورد و یانه، و ایمان درونی شده و از روی اختیار اصل محکم، در انتخاب اوست.
قدرت گیری مخوفانه ایی که حاصل آن به مسلخ بردن سهروردی و... هاست و او را کسانی در اوج بروز علمی و در بهار جوانی اش کشتند، که در کنار قدرت بلامنازع صلاح الدین ایوبی بر سرزمین شامات، حاکمیت را در دست داشتند؛ او را جوانمرگ کردند چرا که "معتقد بود "تجربه نبوی" برای انسان امکان پذیر است و اتصال به عالم ربوبی اختصاص به پیامبران ندارد." در حالی که "حرف او این نبود که دوباره پیامبری چون تو می آید، بلکه می گوید تجربه راه پیامبری باز است". [1] بله تو گفتی که که خدا از رگ گردن به ما نزدیک تر است [2] ولی وقتی یکی از فیلسوفان ما بگوید : می توان به ایزد یکتا متصل شد، تیغ تهدید و تحدید و مرگ چنان بر گردن علم و نظریه علمی اش فرود می آید که آه از نهاد هر انسان منصفی بر می خیزد و افسوس می خورد که این تیغ نابکار چقدر بر کشتار اندیشمندان ما تیز است.
اما ای رحمت للعالمین! گذشته از این که ادیان با معتقدان و غیر معتقدان خود چه کرده اند، و چه خواهند کرد، و هر کدام تسلیم انسان در برابر اصول و فروع خود را از چه راهی جستجو می کنند و خواهند کرد، و این که آیا این تسلیم بشر، در برابر منطق اغنا کننده خواهد بود، و یا برابر زور و قدرت عریان؛ مورد بحث من نیست، اما اکنون خود را در فضای دوران "ختم نبوت" [3] تصور می کنم که چه باید کرد و دچار چه وضعی هستیم.
ای پیامبر خدا! امروز وقتی فکر می کنم، می بینم اگرچه از تو و از سخنانت که بتوان بدون شک و تردید به آن تکیه کرد محرومیم، اما خداوند با فراهم کردن روزنه علم و عقل و منطق، راه حل بسیاری از مسایل را برای ما قرار داد، زیرا در این عالم مادی ما به راهبرانی نیاز داریم که ما را در مسیر زندگی پیش ببرند و دنیا را برای ما قابل سکونت و زندگی را ممکن کنند، و به برکت علم و عقل می توان دانشمندانی را دید که کاروان بشر را قدم به قدم، سانت به سانت پیش می برند و هر چه به سوی آینده پیش می رویم امیدها افزایش می یابد.
بله تو نیستی ولی راهبران بشر، همچنان در اقیانوس علم عمیق می شوند، و پیش می روند و کاروان بشریت را به پیش می رانند، و همان راهی که تو نشان دادی، که همانا علم و کتاب است، بشر را پیش می برد و انگار دیگر نیازی به حرکات آسمانی از نوعی موسوی، عیسوی و ابراهیمی نیست، و من دیگر برغم این که می خواستم تو را ببینم و این دیگر میسر نیست، تو را در اندیشه و تحرک کسانی می بینم که در اعماق علم پیش می روند و بشر را گام به گام از ناتوانی ها، بیماری ها، ضعف فکری، جهل و نادانی و... دور می کنند، کاری که تو مد نظر داشتی.
و ای کاش در مرام تو همین چند جمله تقدیس شمشیر و جنگ هم نبود که انسان به اندازه کافی وحشی و در خوی حیوانی هست، و برای کشتن همدیگر نیازی به تقدیس شمشیر نیست، که خود به خود و اتوماتیک وار ما همدیگر را از زمان آدم و حوا کشته و می کشیم. و امروز مدعیان خدا با تمسک به چند آیه تقدیس شمشیر و جهاد، تمام هدف دین و خدا برای سخن گفتن با بشر که همانا هدایت او به سوی خوبی هاست، را فراموش کرده و برای راست کردن این و آن در راستای برداشت خود از دین، خون ها می ریزند و از سنت محمدی و علوی می گویند،
جهان اسلام، یهود، مسیحیت، هندو، بودایی و... در خون می غلتد و هر روز از همدیگر می کشیم که چرا این گونه فکر می کنی و از فلانی پیروی می کنی و از فلان پیروی نمی کنی. هنوز که هنوز است انگار انسان را برده و منقاد تفکرات خود می خواهند؛ هنوز که هنوز است برده می گیرند و در بازار می فروشند و از آداب برده داری در کتاب های شان می نویسند، هنوز ما به روزگاری از پیشرفت نرسیده ایم که برده داری را مثل خوردن گوشت خوک، شراب و... حرام اعلام کنیم، هنوز که هنوز است مرزداران شریعت و طریقت زندان هایی از تفکر خود می سازند که فرار از آن ارتداد تلقی می شود، هنوز که هنوز است با کاروان انسان شدن فاصله ها آنقدر زیاد است که آیت الله حائری موسس حوزه علمیه قم، ملا شدن را مشکل، و انسان شدن را محال می بیند.[4]
[1] - سخنان استاد مصطفی محقق داماد – موسسه فلسفه و حکمت - مراسم بزرگداشت شیخ اشراق – مردادماه 1397
[2] - خداوند متعال مي‌فرمايد: «نحن اقرب اليه من حبل الوريد»؛ ما از رگ گردن به شما نزديك‌تريم. آیه ۱۶ سوره ق
[3] - اعلام حضرت محمد به عنوان آخرین پیام آور و بسته شدن باب نزول جبرییل به منظور نزول وحی بر بشر
[4] - "من دنبال همان «آدم» می‌گردم! دکتر و فیلسوف و حجهْْ الاسلام و آیهْْ الله فراوان است. می‌گویند: در محضر مرحوم آیت الله العظمیَ، آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسّس حوزه‌ی علمیّه ی قم، این سخن به میان آمد: ملّا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل! ایشان فرمودند: به نظر من، ملّا شدن چه مشکل، آدم شدن محال است!! " منبع-
