هر یک از ما، بعد از مرگ، از خود داشته هایی بر جای می گذاریم، [1] یکی از این موارد وسایل خصوصی هر تازه گذشته ایی است، که واکنش بازماندگان بر این وسایل همواره در بین افراد و اقوام مختلف، متفاوت بوده است، برای بعضی این وسایل و لباس ها خود یادگاری است، که باید با عزت و احترام آن را حفظ و نگهداری کرد؛ برای برخی، این وسایل منبع و دلیلی برای ترس از مرده ایی است، که دیگر ما را ترک کرده است، و باید از سطح خانه و زندگی ما جمع شوند؛ برای بعضی این ها انگار یک وجه شوم و بد یمن در خود دارند، و به زودی باید آنها را رد کرد، و از شرش خلاص شد و آنها را از محیط خانه و زندگی خود دور کرد؛ یا بعضی از ما این وسایل را عوامل یادآوری فقدانی دردناک می دانیم، که دیدنش ناله و شیون را از اهل عزا بلند می کند، و این ها بهانه هایی برای بروز شیون و زاری در دل بیقرار بازماندگان دانسته، و باید این نشانه های یاد آوری را جمع و رفع نمود.

این است که واکنش ها متفاوت است، از مادر بزرگ من عصا و کت مخملی بود که علاوه بر کتاب هایش، مرحوم مادرم، از مادرشوهر خود با عزت و احترام نگهداری می کرد، و به رسم ما شاهرودی ها،به تبرک گاهی آن را می پوشید، اما بعد از مرگ مادربزرگم، لباس هایش را جمع کرد، که بقچه ایی شد، و آنها را به یکی از دوستان مادر بزرگم، مخفیانه هدیه کرد؛

در آن زمان ها مردم آنقدر با هم دوست بودند، که با افتخار این لباس ها را می گرفتند و می پوشیدند، البته نیز، معمولا این هدیه به کسانی داده می شد که از لحاظ مالی استحقاق بیشتری داشتند، اما دیده بودم که دوستان فرد تازه گذشته، حتی خود به مادرم سفارش می دادند که، مثلا فلان پالتوی او را برای یادگار به آنها بدهد، و لذا از بین لباس های بازمانده از مادر بزرگم، علاوه بر مواردی که خود مادرم به یادگار نگه داشت، و خود می پوشید، مثل این کت مخمل نفیس، تعدادی را نیز، به همین صورت به دوستانش رساند.

این کار با این هدف انجام می شد که یاد و نام دوست شان را با دیدن این قطعه لباس زنده نگه دارند، و با هر بار دیدن و استفاده از این وسایل، برای روح صاحبش طلب آمرزش کرده و از او یادی به خیر کنند، در میان ابزار کار مرحوم پدرم هم، چنین ابزاری وجود داشت، مثلا یک وسیله کار کشاورزی بود که هر بار که پدرم از آن استفاده می کرد، به رسم شکرگذاری و حق شناسی، رو به من می کرد و می گفت، "برای روح پدر بزرگ (مادری ات) فاتحه ایی بخوان، این یادگار اوست" و...

دوستم آقای عبدی از رسوم مردم آذربایجان در اینباره گفت، که بعد از مرگ هر فردی، لباس های او را جمع کرده و در بقچه ایی می بستند (تا اینجاش انگار رسم تمام اقوام ایرانی است)، و هر پنج شنبه تا چهل روز، در منزل خود آن مرحوم این بقچه در وسط جمع گشوده می شد، و بر آن، برای مرحوم تازه گذشته عزاداری می کردند، بعدها نیز این بقچه بین فامیل و آشنایان دست به دست می شد، و دیگر اهل عزا، فامیل، آشنایان بر آن گردهم آمده، و برایش خیرات کرده، و از او یاد می کردند، و برایش عزاداری و مویه می کردند، این مراسم به صورت چرخشی برای ماه ها به تناوب ادامه داشت.

رسم دیگر این بود که، قسمتی از لباس های مرحوم تازه گذشته (که البته لباس، از داشته های با ارزش هر تازه گذشته ایی بود) را در بقچه ایی جمع کرده و به بزرگ مذهبی و یا آخوند محل، هدیه می دادند، تا او در برابر آن هدیه، برای آن تازه گذشته نمازهای فوت شده احتمالی اش را بخواند،

دوستم همچنین به طنز خاطره ایی در این زمینه اشاره کرد و گفت، در یک مورد این لباس ها را به همین منظور نزد آخوند محل ما بردند، وقتی اهل این تازه گذشته منزل او را ترک کردند، همسرش این بقچه را آورد، و آخوند محل ما، با عصایش آن بقچه را جلو کشید، و چند بار بر این بقچه با عصا می نوازد و انگار که با جنازه فرد متوفا مواجه است و با او سخن می گوید و او را مورد خطاب قرار می دهد، با ناراحتی به زبان آذری گفت، "من به تو  نماز خوانم؟! محال است"، یعنی خودت برای خودت نماز نخواندی، حالا من باید برای تو نماز بخوانم، خودت به فکر خودت نبودی، حالا من باید به تو دلسوز باشم و نماز بخوانم؟!.

 

[1] - که در اصطلاح اهل مذهب به آن "ما تَرَک" گفته می شود

دیدگاه

چون شر پدید آمد و بر دست و پای بشر بند زد، و او را به غارت و زندان ظالمانه خود برد، اندیشه نیز بعنوان راهور راه آزادگی، آفریده شد، تا فارغ از تمام بندها، در بالاترین قله های ممکن آسمانیِ آگاهی و معرفت سیر کند، و ره توشه ایی از مهر و انسانیت را فرود آورد. انسان هایی بدین نور دست یافتند، که از ذهن خود زنجیر برداشتند، تا بدون لکنت، و یا کندن از زمین، و مردن، بدین فضای روشنی والا دست یافته، و ره توشه آورند.