به بهانه سالروز درگذشت جلال آل احمد
سیمین و جلال؛ عشق با وقار

جلال را همه با داستان‌هاي بي‌شمار و ادبيات خاص خودش مي‌شناسيم، با سيگار اشنو، كلاه خاص و سفرنامه‌هاي متفاوتش. جلالِ سيمين همان جلالي كه وقتي سيمين مي خواهد از او ياد كند مي‌گويد:

زنِ یک نویسنده بطور عام، شوهرش را بعنوان یک مرد می‌شناسد نه به عنوان یک نویسنده، اما من زنِ جلال آل احمد هستم. او را از نوشته‌هایش جدا نمی‌کنم و نه تنها به عنوان یک مرد، بلکه او را به عنوان مردی که نویسنده است می‌شناسمش.‌ جلال خیلی شبیه نوشته‌هایش است. یعنی سبک جلال، خود اوست با این تفاوت که من با چرک نویسش و دیگران با پاک نویسش مواجه هستند.

سيمين آشنايشان را اينطور تعريف مي‌كند: جلال و من همديگر را زمانيكه در عيد سال ١٣٢٧ بهمراه خانواده در سفري از شيراز به تهران رفته بوديم، دیدیم. در راه برگشت در اتوبوس با يك جوان شيك و مودب كه جايش را در كمال احترام به من داد و در طول مسير تا خود مقصد درباره كتاب و نوشتن حرف زديم آشنا شدم و در نهايت بهم دلبستيم. ثمره آن چهارده سال زندگي مشترك ما است كه در آشيانه ‌اي كه خودش با دست خودش در محله دزاشيب بن بست ارض ساخت -خانه اي كه سنگ بناي آن با پول نويسندگي تهيه و با دستان خود جلال به ثمر نشست- زندگي كرديم .

جلال خانه را با عشق ساخت و در نامه‌اي به سيمين نوشت: سيمين تو كم خنديده‌اي من اين خانه را بنا مي‌كنم تا صداي خنده‌هاي تو از آجرهاي اين خانه بلند شود. جلال بخشي از دلتنگي‌هايش به سيمين را اينگونه در سفري كه سيمين براي تحصيل در سال ٤١ به فرنگ رفته بود، بيان مي‌كند:

راستي سيمين جان

من اين بار اصلا غم غربت ندارم. درست مثل اين است كه رفته ام مشهد. مشهد اگر مي‌گويم براي اين است كه آنجا هم مثل اينجا يك شهر زيارتي است. گرچه آن بار هم كه باتو بودم غم غربت نبود. شايد هم سنم از آن حد گذشته باشد كه خودم را در جايي غريب احساس كنم. آن بار البته معلوم بودكه چرا غم غربت نبايد باشد. يك دنيايي بود و ما دوتا در آن به هم رسيده بوديم و در يك گوشه‌اي از دنيا با هم بوديم. پس چه فرق مي‌كرد؟ خواه بلخ خواه ري

جلال با آنهمه دلدادگي اش در ١٨ شهريور ١٣٤٨ چشمانش را براي هميشه از دنيا بست. اينگونه كه سيمين مي گويد: زيبا مرد، همانگونه كه زيبا زندگي كرده بود و شتابزده مرد، عين فرو مردن يك چراغ ميان مردم معمولي كه دوستشان داشت و سنگشان را به سينه مي زد. حالا می‌فهمم در اينهمه سال كه با هم بوديم چرا آنهمه شتاب داشت و مي‌دانست كه فرصت كوتاه است. شتاب داشت كه بخواند، بياموزد و لمس كند، تجربه كند، بسازد و ثبت كند. از صبح روز ١٨ شهريور ٤٨ جلال درد عميقي را حس مي‌كرد (امان از اشنو لعنتي) ولي با تمام دردش بخاري را درست كرد. او استاد گرما بخشي به زندگاني بود. آخر سفر پرندگان مهاجر به خزر شروع شده بود كه نشان از سردي و غربت من داشت. هوا كه تاريك شده بود رفته بودم پيش مهين تا براي جلالم سوپ و دوايي تهيه كنم. برگشتم، رفتم پيش جلال گفت: باز آن درد آمد چند تايي قرص روي ميز بود خوردم، تا صبح جواب مي دهد. نگران نباش. هرچه اصرار كردم بروم هشتپر دكتر نوحي را بياورم افاقه نكرد. به هر ترتيبي بود رفتم بهيار را آوردم، گفت: فشار خونش پنج است مي‌ترسم بدون دكتر آمپول بزنم. به جلال نگاه كردم، ديدم چشمش به پنجره دوخته، چشمايش خيره شده بود انگار باران و تاريكي چيره بر توسكاها را مي‌كاود تا نگاه‌شان به دريا برسد. تبسمي بر لبش بود، آرام و آسوده، انگار از راز همه چيز سر در آورده بود. انگار پرده را از دو سو كشيده‌اند و اسرار را نشانش داده‌اند و حالا تبسم مي‌كند و مي‌گويد كلاه سر همه‌تان گذاشتم و رفتم. اين بدترين كاري بود كه به عمرش با من كرد.

كارخانه چوب‌بُري اسالم كه در اين مدت به خوبي جلال را شناخته بودند از بهترين چوب‌ها برايش بهترين تابوت را ساختند، مي‌دانستند كه تنش نرم و نازك است و طاقت ندارد.

تنها جلال بود كه مي توانست آدم را آرام كند، با آن چشمان ميشي و مهربان و با آن لب و دندان تركان ختا، با آن صدايي كه مي توانست نوازشگر، تسلی دهنده و راهنمايي كننده و دلسوزانه باشد، همان صدايي كه به موقعش براي كوبيدن ناحق مانند رعد مي‌غريد. جلالم، حال ديگر نه صدايت را دارم نه نگاهت را ...

در آخر دكتر خبرزاده همه را متقاعد كرد كه بگذارند براي آخرين بار با جلال خودم وداع كنم، نه شيون كشيدم و نه زاري كردم، قول داده بودم. فقط بوسيدمش و بوسيدمش…

در اين دنيا كمتر زني اقبال مرا داشته كه جفت مناسب خودش را پيدا كند، مثل دو مرغ مهاجر كه جفت مناسب خود را پيدا كرده‌اند، همديگر را يافته باشند، در يك قفس با همديگر هم نوا شده باشند و اين قفس را براي هم تحمل پذير كرده باشند …

سيمين نيز همچون جلالش در هجدهم، چشمانش را بر دنيا بست تا به جلالش برسد…

مهدی کیان*

برگ هشتاد و هفتم از تشریح دوگانه‌ی هاشمی- مصباح
جمهوری اسلامی چرا و چگونه بی‌جمهوری اسلامی شد

بگو مرگ بر جلال
ح‌ق: صد سال بعد از تولد جلال که زنش #سیمین هم مثل خودش روزنامه‌نگار بود، زن و مرد روزنامه‌نگار دیگری از نسل دیگری و از عصر دیگری در مجله‌ی اندیشه‌محور #اندیشه_پویا پرونده‌ای مختصر اما مفید تدارک دیدند تا از آل احمد شناخت به‌تری به جوان امروز ایرانی بدهند: مریم شبانی و رضا خجسته‌رحیمی. هشتاد و هشتمین شماره‌ی اندیشه پویا البته علاوه بر انتشار پرونده‌ی جلال، تختی را هم برده روی پرده تا ترکیب محشر و البته شر جلال و تختی همه را یاد این گزاره بیندازد که این آل احمد بود که اول بار و در اوج بدجنسی بل‌که بدمستی، مرگ #تختی را به #شاه نسبت داد. من نمی‌دانم چقدر این گزاره که اینک در گذر زمان رنگ و لعاب تهمت به خود گرفته راست است لیکن فرض را اگر بر #صحت هم بگیرم، لاجرم نباید این #سروش را فراموش کنم که زندگی در روزهای انقلاب، اقتضائات خاص خودش را داشت. بچه‌گربه‌ی ملوسی حتی موری پای گوری هم می‌مرد، مردم گوربه‌گوری خود به خود به اعلی‌حضرت نه چندان همایونی چپ‌چپ نگاه می‌کردند؛ وای به حال تختی. جلال هم اگر مرگ غلام‌رضا را به محمدرضا نسبت نمی‌داد یا اولین نفر این #نسبت را نمی‌داد، باز تن مردم جوزده‌ی انقلاب نه چندان روح‌الله آن‌قدری می‌خارید که ناظر بر مرگ جهان‌پهلوان محبوب‌شان انگشت اشاره‌ی خود را به شکل مضاعفی بل‌که تا دسته در دماغ شاه نگون‌بخت فرو کنند. این نمی‌شود که از چپ‌راهی و چپ‌روی و چپ‌زدگی و چپ‌بارگی اعلام برائت کنیم، بعد خودمان در چپ‌ترین رویه‌ی ممکن بیاییم و همه‌ی کاسه‌کوزه‌ها را سر بدبخت‌بی‌چاره‌هایی خالی کنیم که اساساً زندگی در زمانه‌ی #چپ می‌کردند. باری وضع امروز مملکت به عبارتی گناه مصباح است و به عبارتی درست‌تر گناه خامنه‌ای و به عبارتی بسیار درست‌تر سوپرگناه شخص خمینی؛ چه می‌دانستند امثال #سایه و #شاملو و #فروغ و #گلستان و #اخوان و #شجریان که روح‌الله قرار است در دوره‌ی نهضت جوری حرف بزند و در زمانه‌ی نظام- چقدر هم نظام؟!- جوری دیگر عمل کند. آن‌چه نوشتم، درباره‌ی #جلال و #شریعتی به شکل ویژه #صادق است. ما از پیش‌بینی دو ساعت بعدمان عاجزیم؛ بعد توقع داریم شریعتی و جلال که هر دو به ذنب لایغفر #مرگ حتی وقت نکردند اواخر عصر نهضت را ببینند، مو را از ماست فردای نیامده می‌کشیدند بیرون؟ آن‌ها هم مثل #من و #تو و #من_و_تو آرمانی داشتند برای خود؛ دل‌خوش به آرزویی. در تنفر امثال جلال و شریعتی از این جنگ روزگار مصباح‌زده‌ی شریعت‌پرست ظاهربین تخمی‌تر از تخیلی همین بس که هر دو زنی داشتند بی‌اعتقاد به حجاب بل‌که رسماً بی‌حجاب...

مع‌الاسف کارنامه‌ی ناکارآمد نظام بی‌نظم و نظام بی‌جمهوری اسلامی به پر #شریعتی و #جلال هم گرفته تا شماری از نسل نو در سرزنش معلم شهید حتی از اتهام #ریاکار هم مضایقه نکنند: «شریعتی از سویی در مدح #فاطمه و #زینب سخن‌رانی می‌کرد و از دیگرسو خانمش #حجاب نداشت!» طرفه حکایت این‌جاست که #دکتر_شریعتی با وجود آن‌همه مداحی دخت علی و دختر محمد هرگز به حجاب زینب و فاطمه اشاره نمی‌کرد. باری شریعتی به‌ترین زنان هر دو عالم را برای مفاهیمی بسیار بلندبالاتر از #چادر و #مانتو می‌خواست؛ این‌که #زن بداند در وهله‌ی اول #انسان است و به جز تکلیف، حق هم دارد. این‌جا ناشی از عمل‌کرد غلط یک وزیر ناشی بل‌که یک استان‌دار لاشی، فقط عیب و علت متوجه کم و کیف زندگی مردم نمی‌شود؛ تن جلال و شریعتی هم در قبر بنا می‌کند لرزیدن. باری سؤال این‌جاست که عاقبت چه سهمی از این همه قصور و تقصیر متوجه امثال شریعتی و جلال است. اگر بگوییم #هیچ که خب نمی‌شود و اگر همه‌ی بار گناه را بیندازیم گردن مرده‌های حتی بهمن پنجاه و هفت ندیده که باز هم نمی‌شود. اگر #محمد_قوچانی در #مهرنامه به شریعتی می‌گوید «روشن‌فکر مسلح» و اگر در #آگاهی_نو ناظر بر شهوت جلال به خودزنی و شهرت آل احمد به اعتراف‌نویسی در حد مرگ، حتی عشق نویسنده‌ی «سنگی بر گوری» را هم تخطئه می‌کند تا نسل نو را متوجه ابعاد دیگری از #خیانت جلال کند، گمانم انصاف #اندیشه_پویا جای تشکر داشته باشد؛ آن‌جا که به جای سرک‌کشی در حاشیه‌ی زندگی دو غول ادبیات این مرز و بوم- #سیمین که #سووشون را نوشت و شویش که به‌ترین سفرنامه‌ی حج را- به متن و دقیقاً و عمیقاً به #متن پرداخته است. «دینامیک خودویران‌گری و شهیدنمایی» تیتر پرونده‌ی مربوط به صدمین سال‌گرد تولد جلال آل احمد در مجله‌ی اندیشه پویاست با این زیرتیتر: «چرا #سنگی_بر_گوری مهم‌ترین و بی‌انقضاترین کتاب آل احمد است اما نه صادقانه‌ترینش؟» پرونده با یادداشت ملس یکی از محبوب‌ترین نویسنده‌هایم که از قضا #خانم است، آغاز می‌شود تا #حبیبه_جعفریان از این بنویسد که اصلاً چرا و چطور با جلال آشنا شد. شروع پرونده با متن خانم جعفریان نشانه‌ی حسن سلیقه‌ی بچه‌های اندیشه پویاست؛ آن‌جا که به یاد بیاوریم اساساً حبیبه جعفریان به نوشتن بل‌که خوب نوشتن از مشاهیر شهره است. فرقی نمی‌کند خانم جعفریان از امام موسی صدر بنویسد یا از حاج‌همت یا از هم‌سر حاج‌همت یا از جلال؛ قلم زلال این #زن جان می‌دهد برای نوشتن از آدم‌هایی که در #ظاهر یا در #باطن جایی در #افق یا جایی در #زمین گم و گور شده‌اند...

جعفریان در قامت یک نویسنده‌ی گریززن توانسته بی‌قراری را به خوبی به یکی از مهم‌ترین وجوه سبک نویسندگی خود تبدیل کند. او در جلال‌نوشت خود برای اندیشه پویا هم مدام شاخه به شاخه می‌شود تا به کمک این پرسه‌زنی‌ها ما را با همان جلال آل احمد آشنا کند که بود؛ نه آن‌که در اذهان مردم به #فرشته یا #دیو ساخته و شناخته شده است. اصلاً حسن بزرگ پرونده‌ی جمع و جور اندیشه پویا همین است که در نهایت به #جلال به چشم #آدم نگاه می‌کند. آدمی که روزی سیاه است و روزی سفید اما نه به این معنی که روزی دیو است و روزی فرشته. جلال خود آدم است؛ همان قدر که آدم- باری حتی حضرت آدم- خاکستری بود و همین قدر که آدمی‌زاد تجمیع سیاهی‌ها و سفیدی‌ها و خوبی‌ها و بدی‌ها و خیرها و شرها و باطل‌ها و حق‌ها و معایب و محاسن و ظلمت و نور است. جلال آل احمد حکایت همه‌ی ما وقتی پشیمان هم می‌شد، باز پریشانی پیشه می‌کرد تا حتی در حج هم بی‌سر و سامان و شوریده به نظر برسد. حج‌نامه‌ی ماندگار #خسی_در_میقات هرگز روایت بچه‌مثبت‌شده‌ای نیست که بعد از عمری بی‌قراری، قرار گرفته باشد. آل احمد همان آدمی است که بیش از توبه، شهره به توبه‌شکنی است؛ نه می‌داند چه نمی‌خواهد و نه می‌داند چه می‌خواهد. جز این هستیم مگر همه‌ی ما؟ فرق جلال با ما فقط در دو نکته بود: یکی آن‌که عجول‌تر از ما بود، دیگری آن‌که صادق‌تر از ما بود تا حتی بنویسد و ثبت کند که کی و کجا دور از چشم #سیمین مخ زنی را زده یا از کمر باریک موبلند بلوندی در شانزه‌لیزه‌ی پاریس فرانسه- فنارسه به قول خودش- به کما رفته. حبیبه جعفریان مدام از دیروز می‌نویسد؛ دیروز جلال و البته دیروز خودش‌. از خودش می‌نویسد که عاشق آل احمد شده بود و از جلال می‌نویسد که عشق یقه‌گیری داشت. مردی که انگار با عالم و آدم #دعوا داشت و نیست که ایدئولوژی مشخصی نداشت، لاجرم هر روز به یک رنگ درمی‌آمد. آل احمدنوشت جعفریان مثل اغلب متن‌هایش، معجونی از یادداشت و داستان و ناداستان و اتوبیوگرافی است. همین روند غیر تکراری اتفاقاً باعث می‌شود که مخاطب از خواندن خسته نشود تا همین طور برود و برود و برود بل‌که ببیند جلال خطاب به سیمین چی نوشته: آدم هزاری هم که با زنش #صمیمی باشد، مسائلی را در #حضور نمی‌تواند با او در میان بگذارد و به خصوص در حضور تو که همیشه حریمی برای خودت قائل بوده‌ای. و این حریم هم از همان موارد سلطه‌ای است که در یکی از کاغذهایم اشاره کرده‌ام. و من اگر مطلبی را با ترس و لرز نوشته‌ام، بی‌علت نبوده است. حالا با این کاغذها کم‌کم وارد هم می‌شویم...

اگر هم‌چون #جلال قرار بر صداقت آمیخته به حماقت همه‌ی ما مردهای ایرانی باشد، لابد صد و ده درصدمان کم و بیش تجربه‌ی #خیانت را داشته‌ایم؛ نه؟ حقیقت تلخ است؟ خدایی کدام‌یک از ما آن‌قدری اهل خودزنی هستیم که برداریم این‌قدر راحت بنویسیم که محصول گران‌قدر خودارضایی را بردم دکتر ببیند؛ نکند عیب از من باشد که بچه‌مان نمی‌شود! ننوشت مگر جلال پدرصلواتی همه‌ی این‌ها را در «سنگی بر گوری»؟ باری آن‌که آن همه #دوست و #دشمن از طیف‌های مختلف داشت و از دین‌ستیزی بگیر تا مدح شیخ شهید عصر مشروطه رفته بود و اگر هم کتک می‌خورد، نمی‌فهمید این دست به سیلی بلند شده، برای کدام کس از کدام طیف ناکس است، آن‌جور ناجور بی‌تکلف بود تا ما؛ مای زمانه‌ی از هر چهار ازدواج سه طلاق، با این رزومه‌ی داغ، علاوه بر خیانت سیاسی، جلال را به خیانت در زندگی زناشویی هم متهم کنیم! سند ادعای‌مان؟ جق‌نوشته‌های خود جلال! مایی که حتی موسم سرچ این واژه‌ی گل‌درشت در گوگل هم حسابی این‌ور و آن‌ور را می‌پاییم، مبادا چشمی به جلق یا جرق کوفتی ما بیفتد! مایی که حواس‌مان نیست سیمین بیش از چهل سال راضی به ازدواج مجدد نشد، چون نمی‌توانست اسم مرد دیگری را با خود هم‌راه کند. چون جلال با وجود همه‌ی خیانت‌های سیاسی، سکسی، جنسی، بدجنسی، بدمستی، لابد آن‌قدری برای #سیمین هم‌سَر و هم‌سِر و هم‌سفر بود که زن بدل به پیرزن شود ولی آخرش هم تن به وصلت دوباره ندهد. من این را خودم از زبان ویکتوریا خواهر اصل و نسب‌دار سیمین شنیدم که نویسنده‌ی سووشون بعد از مرگ جلال، چیزی که زیاد داشت خواستگار؛ لیکن در جواب همه‌شان فقط یک جمله می‌گفت: «من و جلال به هم #بچه ندادیم اما در عوض به هم‌دیگر #عشق دادیم.» کاش کسانی که با خیانت‌نوشت‌های جلال ملامتیه‌ای لاس می‌زنند، این چیزها را هم ببینند؛ ببینند که حجم نامه‌های جلال به سیمین که عمدتاً هم بر مدار عشق می‌چرخید، بسی بیش‌تر از نامه‌های سیمین به جلال بود. آیا ما آدمیان قرن چت که اقلاً نصف چت‌های‌مان به جنگ و جدل با معشوق بل‌که معشوقه‌ها می‌گذرد، اصلاً صلاحیت این را داریم که به فروغ بتوپیم؟ به جلال بتوپیم؟ به شجریان بتوپیم که چرا زن جوان گرفته؟ به مهرجویی بتوپیم که معشوقه به این جوانی چرا؟ والله چپ‌تر از چپه‌های عصر چپ، خود ماییم که در روزگار راست بل‌که نئوراست که همه جا را پر از رعایت حریم خصوصی آدم‌ها کرده‌ایم، باز می‌بینی سرمان در کون مرده‌ها دارد وول می‌خورد! یعنی زن اول گلستان هم #فروغ را ببخشد، باش تا ما رضایت بدهیم...

اشتباه می‌کند رامین رضاییان. افزایش قیمت دلار بیش از آن‌که به بازی تیم‌ملی ربط داشته باشد، به آن بهمنی مرتبط است که حرف گذشته‌اش با عمل آینده‌اش نمی‌خورد. خمینی در نوفل‌لوشاتوی پاریس، هوای مهد روشن‌فکری حسابی بهش ساخته بود. می‌نشست زیر درخت و چنان روشن‌فکرانه حرف می‌زد کأنه مدرس صد سارتر بوده است. آن روزها که خمینی تبعیدی به هم‌راهی همه‌ی مردم نیاز داشت، عجبا که چنان آسان‌گیرانه سخن می‌گفت انگار از مبارزه هدفی بس بالاتر از این دارد که شاهی برود و روح‌اللهی بیاید؛ تاجی برود و عمامه‌ای بیاید. شگفتا! خمینی حتی از این هم حرف می‌زد که در اسلام حکومت نیست؛ یعنی هدف ما از این بند و بساط این نیست که لزوماً به حکومت اسلامی برسیم. احتمالاً خمینی با این دست تعابیر سرشار از تساهل که حتی برای زعمای هرمنوتیک هم گرد بود، می‌خواست کارل پوپر مسلمان‌ها باشد و در تحقق جامعه‌ی باز بکوشد! شاید روح‌الله چند صباح دیگر در فرانسه می‌ماند، ناظر بر مشورت‌های امثال یزدی و قطب‌زاده و طباطبایی- که این آخری خواهرزاده‌ی خوش‌گل موسی صدر هم بود- حتی #شاه و #فرح را هم هم‌راه خود می‌کرد! آقا کل کشور را ریخته بود به‌هم و حتی اسباب هجرت اشک‌بار محمدرضا را هم فراهم کرده بود؛ بعد از این حرف می‌زد که در اسلام حکومت نیست؛ یعنی حاکم اسلامی اگر حکومت بر قلب‌ها نکند، مفت هم نمی‌ارزد حکومتش. بیاییم و خرده نگیریم بر آن نسل که عکس روح‌الله را در ماه می‌دیدند و در غم فراق مسیحای جان‌شان، آه جانانه می‌‌کشیدند. صدای خمینی آن‌هم در آن سیمای روح‌اللهی حقا که می‌توانست از همه‌ی مردم انقلابی بسازد. انقلابی‌هایی با متعالی‌ترین اهداف که می‌خواستند آدم را از قعر دوران قهر نجات دهند و ناقلاها خوب هم بلد بودند سرود بسازنند: آنان که گفتند #الله و الباقی قضایا! چه می‌دانستند «خون و مرگ و عصیان» روزگاری به عکس خودش تبدیل می‌شود و حتی نغمه‌ی رضا روی‌گری هم مثل الباقی چیزهای سخت و استوار، دود می‌شود و به هوا می‌رود؟ چه می‌دانستند؟ چه می‌دانستند آن وحدت زیبای چادری و مانتویی و بدحجاب و بی‌حجاب و هیپی و حزب‌اللهی و مروش و بی‌ریش و ملی و مذهبی و کاشانی‌چی و مصدقی، آخرش می‌خواهد به گشت ارشاد برسد؟ به جریمه‌ی زن، اگر روسری بر سرش نباشد؟ و به این سخن که اصلاً کی گفته مصدق مسلمان است؟ سمبل #افراط و #تفریط فقط خمینی که از «اسلام حکومت ندارد» رسید به «حفظ جمهوری اسلامی از جان #امام_زمان هم بالاتر است»...


نکرد خمینی از گزاره‌ی «در اسلام هم قطعاً حکومت هست لیکن حاکم اسلامی علاوه بر خواست خدا، خواست خلق را هم در نظر می‌گیرد و اساساً خدمت به خلق‌الله را مهم‌ترین خواسته‌ی الله می‌خواند» به این گزاره برسد: «جمهوری اسلامی از آن‌جا که اقلاً ضامن امنیت همه‌ی ایران و همه‌ی اقوام ایرانی است، حفظش از جمله‌ی واجبات است.» باز این‌جا خودم هم پقی زدم زیر خنده؛ آن‌هم زیر عکس ترتمیز ناصرخان حجازی. می‌رسم حالا به عقاب آسیا. فعلاً از این بنویسم که خمینی در پاریس، دو کیلومتر جلوتر از موسی صدر می‌زد و در تهران بیست کیلومتر خشن‌تر از مصباح یزدی‌. نکرد بگوید حفظ جمهوری اسلامی از جان امام‌علی رحمانف بالاتر است! یا نکرد بگوید حفظ نظام چه می‌دانم؛ از جان امام علی‌النقی مهم‌تر است! عدل دست گذاشت روی جان امام زمان؛ همان امام حی و حاضر. همان امام که خمینی قرار بود مقدمه‌اش باشد بل‌که بتواند مقدمش را گرامی بدارد، نه آن‌که حفظ نظام خودش را بالاتر از جان امام زمان بداند...
چرا غیبت؟
خداوند اساساً #حضرت_عیسی و #حضرت_مهدی را از جهان‌شمول‌ترین ادیان یعنی #مسیحیت و #اسلام یکی را در #آسمان و دیگری را در #زمین پنهان کرد؛ چرا که می‌دانست جان هر دو بیش از دشمن خونی از دست دوست جونی در خطر است. اصلاً برای همین گزاره‌ی «حفظ جمهوری اسلامی حتی از جان امام زمان مهم‌تر است» #خدا پیام‌بر زنده‌ی مسیحیان نیز امام زنده‌ی مسلمانان را در پرده‌ی غیبت قرار داد؛ مبادا مدعیان نیابت به بهانه‌ی حفظ حکومت این دو را هم به گودی قتل‌گاه ببرند‌. حال بفهمید و بفهمیم چرا مکرر در روایات آمده که هر حکومتی قبل از حکومت جهانی مهدی موعود باطل است، ولو آن‌که داعیه‌ی حق داشته باشد یا خود را جمهوری اسلامی بخواند...
شرح پشیمانی
و سر تأمل در همین مباحث است که امثال منتظری و صانعی حتی صرف نظر از موضع منفی‌شان درباره‌ی نظام، باز هم از تلاش برای طرح‌ریزی نظریه‌ی ولایت فقیه ابراز ندامت می‌کردند. ریشه‌ی این پشیمانی نه به منازعات سیاسی بل‌که به مناظرات فقهی برمی‌گشت: اگر معتقدیم امام زمان حی و حاضر است، کدام تلاش انطباق بیش‌تری با فقه دارد: تلاش برای حفظ حکومت اسلامی به هر قیمت، ولو به قیمت جان امام زمان یا تلاش برای تحقق امر ظهور از کانال ترویج عدالت؟
پاسخ به یک شبهه
باری تحقق عدل بدون حاکمیت سخت است لیکن ای بسا که در عصر غیبت به اسم #عدالت حکومت تشکیل می‌دهند؛ بعد خود حکومت منشأ اصلی بی‌عدالتی می‌شود...

وقتی حتی سوپرانقلابی‌ترین مصباحیست‌ها هم در مطلع بحث با آدمی به این اذعان بل‌که اعتراف می‌کنند که «ما خودمان بیش‌تر به نظام نقد داریم» و وقتی خامنه‌ای هم معتقد است که جمهوری اسلامی در درس عدالت نمره‌ی منفی دارد و وقتی بی‌عدالتی از سر و کول نظام دارد می‌بارد، همه‌ی این‌ها یعنی شکست نظریه‌ی ولایت فقیه. کاش دوستان حال این ولایت را ببینند و بی‌خیال این همه پیش‌گویی آحاد جمهور شوند که کی مردد آخرالزمان است و کی مردود عصر غیبت ولی‌عصر. سوپرمردود دوران غیبت، خودِ نظامِ در اسم جمهوری اسلامی است که موافقان امروزش- از قبیل مصباح‌پرست‌ها که اقلیت مطلق جمهورند- حتی بیش از موافقان دیروزش- از قبیل من که اکثریت مطلق جمهوریم- ملتفت قصور و تقصیر حکومت محبوب‌شان به خصوص در آزمون عدالت‌ند...
امامت هم مثل عدالت
ناکارآمدی تام و تمام نظام البته تا همین جا هم کم امام زمان را نکشته! خوب است یکی #خمینی را از #نگرانی درآورد: بخواهیم یا نخواهیم جمهور معایب ناتمام جمهوری اسلامی را پای بقیة‌الله بل‌که الله می‌نویسد و اقلاً با لحاظ این نکته، عادلانه‌ترین داوری این است که بنویسیم: انصافاً #رضاخان و #محمدرضا کم‌تر برای خدا و ولی خدا دشمن تراشیدند تا بی‌جمهوری اسلامی. اگر علامه طباطبایی هم این جمله‌ی قصار را از خود به یادگار نگذاشته باشد که «خدا اولین شهید جمهوری اسلامی است» اولاً ناظر بر تذکرات سفت و سخت علامه‌ی فقید به استاد شهید مرتضی مطهری هیچ بعید نیست آن سید دوراندیش و حقیقتاً حکیم اقلاً شبیه این سخن را جایی به کسی گفته باشد. ثانیاً این جمله آن‌قدری منطبق بر واقعیت هست که اساساً خیلی مهم نباشد کی آن را برای اولین بار گفته است. باری با وجود کارنامه‌ی فوق درخشان این حاکمیت به نام دین، من که هر بار از امام زمان و وعده‌ی ظهورش در مطالبم چیزی می‌نویسم، تنم مثل بید بنا می‌کند لرزیدن‌. آیا طبیعی‌ترین #کامنت نباید این باشد: اگر خمینی و خامنه‌ای فقط مدل کوچکی از امام عصرند، مصلحت ما در این است که آن بزرگ را هم نخواهیم و اصلاً و اساساً زیر بار هیچ حکومت دینی دیگری نرویم. آری! اشتباه است فکر کنیم که نظریه‌ی ولایت فقیه فقط به #عدالت ظلم کرده؛ ظلم دیگر این فرضیه‌ی ذاتاً مشکوک به ذات مفهوم #امامت است. کار رسیده به جایی که برای غدیر سابق بر این مردمی هم خود حاکمیت باید دست به کار جشن شود تا حتی با جشن حکومتی ولایت هم توانسته باشد بیش‌تر #ولایت را از چشم #ملت بیندازد...

حرف درست خمینی
نقل است که روح‌الله به جهت تکریم شهدا سخن‌رانی خود را در لوکیشن بهشت‌زهرا انجام داد. دوازده بهمن پنجاه و هفت را می‌گویم. هنوز انقلاب به پیروزی نرسیده بود؛ پس خمینی ناچار بود بر مدار #مردم سخن بگوید و اگر هم می‌خواهد بر دهان دولت بختیار بکوبد، به اتکای مردم باشد. فی‌الواقع خمینی با زیرکی محض حتی انداختن پس‌مانده‌های پهلوی را هم منوط کرد به اراده‌ی مردم: مردم یعنی اکثریت مردم معین می‌کنند که بت‌شکنی مقدور است یا نه. خمینی آن روز نگفت که چون خدا امر به قیام کرده، پس من توی دهن این دولت می‌زنم و هرگز مثل مصباح نگفت که اگر مردم بخواهند بختیار بماند یا نه، در هر حال این تنفیذ من است که به رأی مردم مشروعیت می‌دهد. باری خمینی در نخستین بل‌که مهم‌ترین سخن‌رانی خود بعد از سال‌ها تبعید، ابداً از این حرف‌ها نزد که مردم اگر بدون تنفیذ ولی‌فقیه کسی را رئیس‌جمهور کنند، آن کس #طاغوت است؛ هم چنان که مصباح این عقیده را داشت. پیر پای‌داری معتقد بود: «مردم چه کاره‌اند که بخواهند زمام کشور را با رأی اکثریت خود در دست بگیرند؛ کی این حق را به مردم داده‌؟» لیکن خمینی اقلاً تا روز دوازده بهمن پنجاه و هفت بل‌که تا روز دوازده فروردین پنجاه و هشت حتی دستور قرآنی بت‌شکنی را هم فقط و فقط منوط به اتکای مردم می‌دانست: «من توی دهن این دولت می‌زنم. من به پشتوانه‌ی ملت توی دهن این دولت می‌زنم.» آن روز مطهری کنار خمینی نشسته بود و بهشتی و طالقانی هم که از همان فرودگاه با روح‌الله بودند.‌..
ویترین انقلاب
جلوه‌ی بدی نداشت بهمن. روح‌الله در عصر تبعید، ابتدا به #نجف رفت تا از دل سنت، نظریه‌ی ولایت فقیه را- که البته از سال‌ها قبل و توسط فقهایی قدیمی‌تر از خمینی ابداع شده بود- پیکرتراشی کند. در #پاریس اما خمینی تا می‌توانست مدرن شده بود؛ بیش‌تر از ولایت مردم حرف می‌زد تا ولایت فقیه. بی‌خود نبود که روشن‌فکرها هم‌دوش روحانی‌ها به خمینی #امام می‌گفتند. یکی مثل سیمین دانش‌ور- که هم‌سرش #جلال مؤلف «غرب‌زدگی» و «در خدمت و خیانت روشن‌فکران» نه وقت کرد #نهضت را ببیند و نه طبعاً #نظام را- ناظر بر سبک و سیاق زندگی منورالفکرانه به #امام_علی می‌گفت #علی ولی به #خمینی نه فقط #امام_خمینی می‌گفت بل‌که تا بوسیدن دست روح‌الله هم رفته بود. ما الان این‌جا نشسته‌ایم و چه بسا که داریم لعن می‌کنیم آن نسل را اما خودمان هم اگر آن روزها بودیم، شاید به پای خمینی هم می‌افتادیم...

کمی حدیث نفس
عاشق نوشته‌های شبان‌گاهی‌ام. مثل شبانی که گوسفندهایش را خوابانده و در این تصور است که جز خودش فقط #خدا بیدار است. شب‌نویسی به جای #لایک و #کامنت چیزی از جنس #اخلاص دارد. انگار می‌کنی مخاطبی نداری الا خدا. همین به قلمت روح می‌دهد؛ زلالش می‌کند. آن‌که دم‌دمای سحر صفحه‌ی مجازی خود را به روز می‌کند، از همه تنهاتر است؛ اصول‌گراها را ندارد، چون از اولش هم نداشت. اصلاح‌طلب‌ها را ندارد؛ چون هنوز هم دارد جماعت را ولو از زوایایی جدید می‌زند. سوپرانقلابی‌ها را ندارد؛ چون حتی وقتی انقلابی هم بود، حال نمی‌کرد با جماعت. انقلابی‌ها را ندارد؛ چون ضد انقلاب‌ها را هم ندارد. گفت: «نه در مسجد دهندم ره که مستی؛ نه در می‌خانه کین خمار خام است» اما خمار خام هم که باشم، مرا یک می‌خانه‌ی باز پیدا می‌شود؛ می‌خانه‌ی خدا. می‌خانه‌ی خدا مکان نیست؛ زمان است. یعنی هر زمان که آدمی حس کند در خلوت با #خداوند است، می‌تواند خودش را در می‌خانه‌ی خدا ببیند. از خدا خواسته‌ام کمکم کند که در این سلسله مطالب #صریح باشم و #صحیح و به هیچ چیز دیگر هم کار نداشته باشم. مرا باوری هست: دیده خواهد شد این یادداشت‌ها اما به وقتش؛ شاید روزی که خودم نباشم ولی باشند این خلوت‌نوشته‌های تاریخی. باری می‌گذرد این تاریکی...
راز خمینی‌خواهی
نیست که خمینی صبح تا شب از #مردم سخن می‌گفت و علاوه بر روحانی‌های خوش‌فکری مثل طالقانی و بهشتی و مطهری، پشت‌گرم به حمایت امثال بازرگان و سحابی و یزدی هم بود، جنس انقلابش جور بود. خمینی ناظر بر مفهوم نهضت، همه چیز داشت. تازه می‌خواست نظام‌سازی کند که هر دو بال علم و عملش را زدند؛ اول مطهری را و بعد بهشتی را...
هاشمی آینه‌ی خمینی
طرفه حکایت این‌جاست که در حد فاصل شهادت مطهری و بهشتی، طالقانی هم به مرگی رفت که می‌گفتند مشکوک است. مشکوک بود یا نه، من نمی‌دانم اما یک چیز را خوب می‌دانم. جمهور هم مثل جمهوری اسلامی وفا نکرد به بهشتی: «بهشتی، بهشتی! طالقانی رو تو کشتی.» آنک #خمینی تنهاتر از همیشه دنبال یک عصا می‌گشت برای اتکا. اگر عصای خامنه‌ای مصباح بود، خمینی اما دوست می‌داشت بیش‌تر به #هاشمی تکیه کند. شیخ در جنگ و بیرون از جنگ با حکم امام شده بود فرمانده‌ی انقلاب. بی‌خود نبود بعدها لقب گرفت استوانه‌ی نظام...
قبرستان‌های آباد
دوازده بهمن عجب متلکی پراند روح‌الله به شاه: «پهلوی قبرستان‌های ما را آباد کرد!» البته نه اندازه‌ی جمهوری اسلامی...


مرگ بر زندگی
چه در دوره‌ی نهضت و چه در عصر نظام، اغلب شعارهای انقلاب با #مرگ شروع می‌شد و هنوز هم می‌شود. از مرگ بر شاه بگیر تا مرگ بر آمریکا و اسرائیل و انگلیس و شوروی و فرانسه و آلمان و صدام و فهد و کی و کی و کجا و کجا. ملتی که شعارش مرگ باشد، نه عجب که در جنگ روزگار حتی از روزگار جنگ هم بیش‌تر تلفات بدهد. یعنی آبادترین جای هر شهری، قبرستان آن شهر است. اخیراً که رفته بودم بهشت‌زهرا، دلم خواست بروم ته قبرستان را ببینم. باور می‌کنید ته نداشت؟ یعنی هر چه می‌رفتم، باز قبر بود و قبر. هیچ کدام هم کشته‌ی روزگار جنگ نبودند؛ جملگی شهید جنگ روزگار بودند. بعضی در تصادف، بعضی با هوای آلوده، بعضی بالای دار و جز بعضی، الباقی همه جوان. سی سال، چهل سال، چهل و پنج سال. با خود گفتم دهه‌شصتی‌ها کی وقت کردند این همه بمیرند؟ بعد برگشتم همان جا که همان روز؛ روز دوازده بهمن پنجاه و هفت خمینی داشت به محمدرضا طعنه می‌انداخت: تو آن‌قدری که قبرستان‌های ما را آباد کردی، شهرهای ما را آباد نکردی...
جمله‌ی قصار
من که یاد شاه نمی‌افتم با شنیدن جمله‌ی قصار «تو آن‌قدری که قبرستان‌های ما را آباد کردی، شهرهای ما را آباد نکردی!» شما هم یاد شاه نمی‌افتید. نمی‌افتید دیگر. باری همه با شنیدن این جمله‌ی روح‌الله، یاد امامی می‌افتیم که نه بود و نه شد. خمینی اگر #امام بود، باید می‌گفت کل جمهوری اسلامی با احتساب مطهری و بهشتی اندازه‌ی آه یک مادر شهید نمی‌ارزد. خمینی اگر امام بود، باید اولین نفر #سیداحمد را می‌فرستاد جبهه. خمینی اگر امام بود، باید وفای به عهد می‌کرد و در همان قم می‌ماند و اداره‌ی کشور را به اصحاب تخصص می‌سپرد، نه امثال خلخالی. خمینی اگر امام بود، باید از بهشتی و هاشمی بل‌که حتی خامنه‌ای می‌پرسید که چرا دل شما با کار وروجک‌های خوئینی‌ها در تسخیر سفارت آمریکا صاف نیست؟ خمینی اگر امام بود، به جای قبرستان در همان میدان آزادی سخن‌رانی می‌کرد تا انقلابش را به بهانه‌ی تکریم شهدا با مرگ کلید نزند. خمینی اگر امام بود، مخالفت می‌کرد با این لفظ که به من امام نگویید. خمینی اگر امام بود، رک و راست به مردم می‌گفت که من بیش‌تر اوقات شبانه‌روز ساکن باغ دل‌بر و دل‌گشای بغل‌دستی هستم، نه این خانه‌ی تنگ چسبیده به حسینیه. خمینی اگر امام بود، اجازه نمی‌داد مادر محمد جهان‌آرا داغ پسر چهارم را هم ببیند. خمینی اگر امام بود، نه جنگ و نه مرگ که زندگی را سنجاق می‌کرد به انقلاب..
حق
حسین_قدیانی
https://t.me/ghete26

سین‌جیم عاشقانه‌ی دهم آذر
از سین سیمین تا جیم جلال
ح‌ق: برای هر آدمی بعد از جلوت جشن تولد، نوبت خلوت عزاداری است: «سالی دیگر بر من گذشت!» در همین گزاره‌ی یک خطی، غمی لعنتی نهفته است غم‌بارتر از روز درگذشت؛ چه این‌که نزدیک شدن به مرگ، از خود مرگ ترس‌ناک‌تر است. اگر روز مرگ، در حکم روز پایان است، هر سال‌روز تولدی، آژیر خطر نزدیکی به خط پایان را بلندتر از سال قبل می‌کشد. ما نه فقط خلقت‌مان در رنج بوده بل‌که اساساً در رنج هم زندگی می‌کنیم و نیک که بنگری، روز تولد هر آدمی، سال‌روز تأمل بیش‌تر روی همین مفهوم مظلوم #رنج است. در مظلومیت مضاعف رنج همین بس که همه‌ی ما به چشم ظالم نگاهش می‌کنیم؛ حال آن‌که اولین و آخرین و مهم‌ترین و ماندگارترین دوست هر آدمی رنج اوست. هر آدمی، به میزان رنجی که می‌برد، قد می‌کشد و قدر آدم‌ها بسته به مساحت رنج‌شان است. وطن هر آدمی، رنج اوست و هر چه این زمین، پهن‌تر و هر چه این سرزمین پهناورتر باشد، جلال آن آدم مجلل‌تر می‌شود. بی‌خود نیست که سال هزار و سی‌صد و بیست و شش، آل احمد ضمن شروع تدریس در مدارس تهران، هفت داستان کوتاه نوشت با عناوین دره‌ی خزان‌زده، زیرآبی‌ها، در راه چالوس، محیط تنگ، اعتراف، آبروی از دست‌رفته و روزهای خوش؛ همه را هم جا داد در کتابی با نام زیبای «از رنجی که می‌بریم». به اسامی قصه‌های جلال نگاه کنید. انگار دارد غصه‌های ما را روایت می‌کند. متولد ده آذر سی‌صد و دو- درست صد سال قبل- چقدر خود ما بود و چقدر ما همه آل احمدیم؛ مدام در جست‌وجو، مدام در حیرت، مدام در حسرت، مدام در پریشانی، مدام در پشیمانی، مدام در رنج و مستدام از رنجی که می‌بریم. اگر #جلال از خانه‌ای برید که پدرش در قامت یک آخوند پدرسالار، تمرد هر بچه‌ای را توجیه می‌کرد، ما نیز بریدگان از خانه‌ی بزرگ‌تری هستیم که در رأسش یک پدر آخوندسالار نشسته است که حتی موسم نهی از منکر دوقطبی‌سازی، خود بدترین دوقطبی را می‌سازد: «همه‌ی کسانی که ولایت فقیه را قبول دارند، با هم برادرند.» نمردیم و آن روی سکه‌ی «ایران متعلق به حزب‌اللهی‌ها» را هم دیدیم. این‌که گاهی می‌نویسم «ره‌بر سوپرانقلابی‌ها» طعنه نیست؛ عین واقعیت است.‌ عوض آن‌‌که به بسیجی‌ها‌ی‌شان بگویند به مخالف ولایت فقیه هم به چشم برادر نگاه کنید، این‌جور تخم مصباح را در خاک وطن امام موسی می‌پاشند. بی‌چاره #سیمین که توهم زده بود قرار است در گذر از انقلاب اسلامی، به انسانی در تراز صدر برسیم. بی‌چاره زن جلال، بی‌چاره خود جلال، بی‌چاره ما. پشت ویترین مسیح لبنان، پر از یهودای پایداری بود...
یهودایی که خود با خمینی حال نمی‌کرد ولی به خامنه‌ای که رسید، اطاعت مطلقه را هم چسباند تنگ ولایت مطلقه. خودش یک روز سابقه‌ی جنگ نداشت و در کل آن هشت سال حتی یک بار هم ولو در روزهای عاری از عملیات به جبهه نرفت اما از شاگردهای شارلاتانش برای ما سخن‌گوی پایداری ساخت: «ای آب ندیده‌ها و آبی شده‌ها، بی‌جبهه و جنگ انقلابی شده‌ها؛ مدیون فداکاری جان‌بازانید، ای بر سر سفره آفتابی شده‌ها.» باری زمین همین قدر چرک است؛ نه دور خورشید، که دور فریب می‌چرخد. چه حالی برای چه تولدی برایم مانده است، وقتی شمع سال‌روز تولد مهرشاد شهیدی، شمع مجلس عزایش شد؟ باید هم می‌افتاد جمعه، دهم آذر امسال. نمی‌دانم در این #روز_جمعه چه سری است که غروب‌هایش این‌قدر کش می‌آید. #جمعه باشد و روز تولدت هم باشد؛ جان می‌دهد بی‌خیال بازی آهو و دیگو و چشمید و چشماه و پله، تک و تنها دراز بکشی در کتاب‌خانه‌ات #کتاب نویسنده‌ای را بخوانی که عدل، او هم دهم آذری است: «از رنجی که می‌بریم». جمعه باشد و روز تولدت هم باشد؛ جان می‌دهد برای دل‌تنگی. دل‌تنگی برای کسی که نمی‌دانی کیست و جایی که نمی‌دانی کجاست و زمانی که نمی‌دانی گذشته است یا هنوز فرا نرسیده. چشم‌هایم را می‌بندم و از کتاب جلال برای صورتم خانه می‌سازم و با بوی کاغذ صفا می‌کنم و می‌روم به آن روزها که جبهه‌ی پایداری، ساک جنگ پدرم بود. یک ساک سبک که سنگین‌ترین وسیله‌اش کتاب ناب «خسی در میقات» بود. نقل روزهایی است که من دو سال بیش‌تر نداشتم و چند سال بعد به مجرد این‌که #خواندن و #نوشتن یاد گرفتم، از اولین سؤال‌های روی مخم این‌ها بود: «خسی یعنی چه؟ در یعنی چه؟ میقات یعنی چه؟ #خسی_در_میقات یعنی چه؟» شاید بگذارید به حساب تعارف ولی جواب این سؤال‌ها را هنوز هم نمی‌دانم؛ فقط می‌دانم حال #جلال در شب مشعر خیلی خوب بود: «و من هیچ شبی چنان بیدار نبوده‌ام و چنان هوشیار به هیچ چی. زیر سقف آن آسمان و آن ابدیت، هر چه شعر که از بر داشتم، خواندم- به زمزمه‌ای برای خویش- و هر چه دقیق‌تر که توانستم، در خود نگریستم تا #سپیده دمید و دیدم که تنها خسی است و به میقات آمده است و نه کسی و به میعادی و دیدم که وقت ابدیت است، یعنی اقیانوس زمان و میقات در هر لحظه‌ای و هر جا و تنها با خویش؛ چرا که میعاد جای دیدار توست با دیگری اما میقات زمان همان دیدار است و تنها با خویشتن.» نمی‌دانم؛ شاید آن‌جا که پدرم ساعاتی قبل از شهادت #قلم در دست گرفت و روی برگه‌ای نوشت: «سپیده‌دم خونین عشق فرا رسید دوستان» الهام از همین سپیده‌دم آل احمد گرفته بود...
چه این‌که شهادت کامل‌ترین شکل حج است؛ که حاجی اگر بر گرد خانه‌ی خدا طواف می‌کند، شهید رقص‌کنان به زیارت خود #خدا می‌رود. پدرم کتاب‌خانه‌ی چوبی بزرگی داشت پر از کتاب که بعدها من از میان آن همه نویسنده، بیش‌تر عاشق قلم بل‌که حتی شخصیت #جلال شدم. اگر #نیما با اختراع شعر نو باب جدیدی در شعر فارسی گشود، نثر نوی جلال هم #درود بل‌که #ورود تازه‌ای بود به زبان فارسی. هیچ کس به آل احمد شبیه‌تر از قلمش نیست؛ عصبی، عاصی، بی‌قرار، ماجراجو، چکشی، صریح و در عین حال صمیمی و راحت و همه‌فهم و خوش‌خوان و بی‌تکلف و آزاده. جلال همان #بیهقی بود که به جای تاریخ، روایت همین امروز را می‌نوشت. جلال همان #ناصرخسرو بود که به جای سفر ماضی، سفرنامه‌ی همین حال را می‌نوشت. آدمی که با هر #قدم یک #قلم می‌زد، جای تعجب ندارد اگر فقط با چهل و شش سال عمر، چهل و شش کتاب در قالب‌های مختلف از خود به یادگار گذاشته باشد. هر کس می‌تواند با جلال در دوره‌ای از زندگی متنوع‌الحالش موافق یا مخالف باشد و حتی هیچ توافقی با آل احمد در هیچ عصری از دوران پر از دَوَران حیاتش نداشته باشد و با شخصیت‌های آرام، سر به زیر، باثبات و آهسته و پیوسته‌ای مثل #محمدعلی_اسلامی_ندوشن بیش‌تر دم‌خور باشد تا اشخاص سر به هوای همیشه سر در صد سوراخ هم‌واره یک سر و هزار سودایی مثل #جلال_آل_احمد اما بلاشک انکار قلم هم‌سر سیمین دانش‌ور، انکار هنر نویسندگی است. اگر بتوان تاریخ بیهقی را منکر شد یا اگر بتوان سفرنامه‌ی ناصرخسرو را ندیده گرفت، قلم جلال را هم می‌توان. بماند که من، زنده‌یاد آل احمد را به سبب قوام قلم نیز استحکام نثر #سعدی_معاصر می‌خوانم؛ با همان پندها و همان اندرزها: «اگر می‌خواهی بفروشی، همان به که بازویت را؛ قلم را هرگز!» #شیخ_اجل در قله‌ی نثر فارسی، یک رشته‌کوه در تاریخ معاصر از خود به یادگار گذاشته به نام نامی جلال که با وجود آن همه سال بی‌نمازی، از هر مرجع تقلیدی به‌تر نماز مظلوم صبح را وصف می‌کند: «بزرگ‌ترین غبن این سال‌های بی‌نمازی از دست دادن صبح‌ها بود؛ با بویش، با لطافت سرمایش، با رفت و آمد چالاک مردم. پیش از آفتاب که برمی‌خیزی، انگار پیش از خلقت برخاسته‌ای و هر روز شاهد مجدد این تحول روزانه بودن؛ از تاریکی به روشنایی، از خواب به بیداری و از سکون به حرکت و امروز صبح چنان حالی داشتم که به همه #سلام می‌کردم و هیچ احساسی از ریا برای نماز یا ادا در وضو گرفتن.» قلم جلال مظهر صدق است؛ چه آن‌جا که به عصر بی‌نمازی اعتراف می‌کند، چه آن‌جا که به اعجاز نماز صبح اذعان می‌کند...
کدام نویسنده‌ای این حجم از #صداقت نیز #شجاعت را دارد که موسم نوشتن از بی‌نمازی، از زخم زبان مثلا مصلین نترسد و هنگام اشاره به نماز هم کاری به لومه‌ی لوامین لابد غرب‌زده نداشته باشد: «دی‌روز و پری‌روز هنوز باورم نمی‌شد که این منم و دارم عین دیگران یک ادب دینی را به جا می‌آورم. دعاها همه به خاطرم هست و سوره‌های کوچک و بزرگ که در کودکی از بر کرده‌ام. اما کلمات عربی بر ذهنم سنگینی می‌کند و بر زبانم و سخت هم. نمی‌شود به سرعت ازشان گذشت. آن وقت‌ها عین وردی می‌خواندم‌شان و خلاص. ولی امروز صبح دیدم که عجب بار سنگینی می‌نهد بر پشت وجدان. صبح وقتی می‌گفتم السلام علیک ایها النبی، یک مرتبه تکان خوردم. ضریح پیش رو بود و مردم طواف می‌کردند و برای بوسیدن از سر و کول هم بالا می‌رفتند و شرطه‌ها مدام جوش می‌زدند که از فعل حرام جلو بگیرند که یک مرتبه گریه‌ام گرفت و از مسجد گریختم.» این توصیف زیبای #نماز است به قلم یک معترف به بی‌نمازی در سال‌هایی لابد طولانی از عمر کوتاه زندگی‌اش؛ قابل توجه مصباحیست‌های بی‌خرد که ناظر بر خط‌کش زمخت کلاس‌های طرح ولایت، کاری جز تقسیم مردم به #خوب و #بد یا #حق و #باطل ندارند و #آدم را با #آدم_آهنی عوضی گرفته‌اند و این‌قدر نمی‌دانند که از قضا بدهایی که در تخته‌سیاه روزگار جلوی اسم‌شان صدها ضرب‌در خورده، گاه به‌تر از هر خوبی می‌توانند خوبی را روایت کنند یا در سرزنش بدی بنویسند: «صبح در آشیانه‌ی حجاج فرودگاه تهران نماز خواندم. نمی‌دانم پس از چندین سال. لابد پس از ترک نماز در کلاس اول دانش‌گاه. روزگاری بودها! وضو می‌گرفتم و نماز می‌خواندم و گاهی نماز شب! گر چه آن آخری‌ها مهر زیر پیشانی نمی‌گذاشتم و همین شد مقدمه‌ی تکفیر. ولی راستش حالا دیگر حالش نیست. احساس می‌کنم که ریا است. یعنی درست در نمی‌آید. ریا هم نباشد، ایمان که نیست. آخر راه افتاده‌ای بروی حج و آن وقت نماز نخوانی؟» من کاری به مصباح‌پرست‌ها که از شدت داغ روی جبین، بهشت را از هم‌الان ملک طلق خود می‌دانند ندارم؛ دارم درباره‌ی آدمی‌زاد می‌نویسم که در نفسی حر بن یزید است و در نفسی دیگر عمر بن سعد. وقت دم مؤمن و در بزن‌گاه بازدم کافر. جز این هستیم مگر همه‌ی ما؟ و مگر نه آن‌که نمازهای نخوانده‌ی جلال، صدشرف دارد به این خم و راستی که ما می‌شویم؟ که در نماز، با همه حرف می‌زنیم الا خدا! که وسط نماز، یاد همه چی و همه کی می‌افتیم الا خدا! که فقط ایام دردسر، یاد خدا می‌کنیم! که #خدا را فقط برای فرار از جهنم می‌خواهیم؛ برای خودمان می‌خوانیم، نه برای خودش...
آری! ما با وجود آن‌که همه آل احمدیم، هیچ کدام جلال نیستیم. ما همه، همه‌ی خبط و خطاهای آل احمد را مرتکب شده‌ایم، بی‌آن‌که جگر این را داشته باشیم که فقط به یکی از گناهان‌مان #اعتراف کنیم. پیش خلق خدا که هیچ؛ ما حتی در محضر حضرت حق هم خط تولید کارخانه‌ی توجیه‌مان مثل بنز کار می‌کند! این فقط جلال بود که از تشریح با آب و تاب کرده‌ها بل‌که نکرده‌های خود، حتی با علم به وجود آن همه دوست حسود مثل #ابراهیم_گلستان و دشمن عنود مثل #داریوش_همایون هیچ واهمه‌ای نداشت. این را در مقام کسی که نه، در بی‌مقامی خسی می‌نویسم که همه‌ی آثار جلال را بارها خوانده. آل احمد به شکل غریبی اهل ملامت نفس بود و از همان قبیله‌ی قلیل که با تازاندن تازیانه‌ی اعتراف بر تن رنجورشان، خودزنی را پلی برای رسیدن به #خدا می‌کنند. جلال حتی درباره‌ی قلمش هم به شدت معتاد این بود که بزند روی سر مال؛ مکتوباتش را #اباطیل بخواند. آل احمد «پنج‌شنبه سیزده تیر هزار و سی‌صد و سی و شش- یازده صبح- اندر قارقارک ارفرانس در راه رم- روی مدیترانه» می‌نویسد: «الان در پنجره فقط ابرها در دویست- سی‌صد متری زیر پا درست به پنبه‌هایی می‌مانند که تکه‌تکه از دم کمان حلاج‌ها پخش می‌شود. مرده‌شور مثلاً شاعرانه نوشتم.» همان جملاتی که هنوز به ذهن ما نرسیده، استوری پیج‌مان می‌شود، صدپله به‌ترش در قلم جلال جاری می‌شد؛ بعد در توصیف تشبیه به آن زیبایی، از عنوان تمسخرآمیز «مثلاً شاعرانه» استفاده می‌کند و خودش را هم نه #نویسنده بل‌که «مرده‌شور» می‌خواند! این سرزنش وجود، همه‌ی سجود آل احمد شده بود. بنازم به این طنز زشت و پلشت زمانه: #جلال که نامه‌نگاری‌های عاشقانه‌اش با هم‌سرش، چهار جلد کتاب قطور می‌شود و بیش از دوهزار صفحه، توسط نسلی متهم به #خیانت به #سیمین می‌شود که جز چهار تا چت مجازی، آن‌هم عمدتاً به قصد مخ‌زنی، مکاتبه‌ی خاص دیگری با پارتنرش- بخوانید پارتنرهایش- ندارد! بعد از طرف می‌پرسی این داوری تند، چرا؟ جواب می‌دهد خود جلال اعتراف کرده! قریب نیم‌قرن #سووشون سیمین در فراق جلال را نمی‌بینند؛ فقط از بانو دانش‌ور این جمله یادشان مانده که ناظر بر فلان کرده‌ی جلال، آل احمد را تهدید کرده بود که من فخری گلستان نیستم و به زودی ساز طلاق را کوک می‌کنم! کاش ما نسل از هر چهار #ازدواج سه #طلاق کمی مثل جلال اهل اعتراف بودیم که با وجود این کارنامه‌ی درخشان، حتی صلاحیت داوری درباره‌ی ازدواج موقت #فروغ و #گلستان را نداریم، چه رسد به قضاوت درباره‌ی ازدواج دائم دانش‌ور و آل احمد! وای از شهوت حاشیه...
الحمدلله متن هنر مشاهیرمان آن‌قدری زیبا هست که نخواهیم وارد حاشیه‌ی زندگی شخصی‌شان شویم؛ خواه خودشان به اعتراف چیزهایی علیه خودشان گفته باشند. بماند که یکی مثل جلال از فرط روحیه‌ی نفس‌ستیز عادت داشت بل‌که مرض داشت اگر #پپسی هم خورده باشد، حتماً بگوید #شراب نوشیده! نه! جلال‌شناس‌تر از آنم که ندانم آل احمد پایه‌ی همه رقم #شیطنت بوده. حتی محبت به جلال هم هرگز باعث نشده و نمی‌شود که بخواهم خیانتش را #خدمت بنامم. این نیز بماند که بر اساس نمی‌دانم کدام غریزه‌ی انسانی، اساساً مادرم #سیمین را از پدرم #جلال بیش‌تر دوست دارم که کم‌تر دوست ندارم! بحثم سر نحوه‌ی تعامل با بزرگان ادبی دیارمان است. کاش از امثال سایه و بهار و شهریار و نیما و هدایت و فروغ و پروین و بهبهانی و غزاله و شاملو و اخوان و سهراب بل‌که از امثال آوینی و قیصر و هراتی و سراج و معلم و علی‌زاده و کلهر و انتظامی و ناظری و تقوایی و بیضایی، بچسبیم به متن کار عمومی‌شان، نه حاشیه‌ی زندگی خصوصی‌شان. ما فقط یک #خسی_در_میقات داریم و فقط هم یک #سووشون و خیلی باید بی‌عقل باشیم که با وجود این همه بلاگر نارنجی، از تنها زوج ماندگار ادبیات کشورمان هم عوض قلم‌آموزی، دنبال اخبار زرد باشیم! هیهات! اشتباه سیاسی هیچ هنرمندی نباید داوری ما را نسبت به اصل هنرش مخدوش کند و الا ما خودمان هم توده‌ای می‌شویم! کاش یاد بگیریم که ناظر بر زمان و مکان به قضاوت آدم‌ها بپردازیم. شریعتی مال آن عصر بود که حتی میوی گربه‌ها هم تفسیر انقلابی می‌شد! والله جلال هم نبود، باز مردم مرگ تختی را گردن شاه می‌انداختند! هم‌چنان که مرگ خود آل احمد را به حکومت نسبت دادند! از من جلال‌بازتر پیدا نمی‌شود؛ به مرگ طبیعی مرد. آل احمد آن‌قدری #اشنو می‌کشید و #ویسکی می‌نوشید که من نشد دو خط از او بخوانم، به بدن‌دردش اشاره نکرده باشد! واقع امر آن است که کلکسیون بیماری بود جلال؛ اما بیماری غرب‌زدگی، توهم بود یا حقیقت؛ واقعیت بود یا اغراق، خیلی هم ربطی به کتاب او نداشت! حتی بدون غرب‌زدگی فردیدی جلال هم تن نسل آن عصر برای چپ‌روی می‌خارید و تو ببین جلال دیگر چقدر #حر بود که در اوج تسلط چپ، علیه چپ‌ها قیام کرد و بی‌آن‌‌که سر از خیمه‌ی راست درآورد، بر ضد حزب توده شورید. آل احمد همان مرد روشنی بود که با وجود نگارش غرب‌زدگی، با دختری مدرن تن به #ازدواج داد و سیمین همان زن اصیلی بود که اگر چه جلال را بابت کارهای بد، حسابی #توبیخ کرد لیکن هر دو حواس‌شان بود که هر دعوایی، حدی دارد و الا آن‌چه که از کف می‌رود #زندگی است. زندگی حرمت دارد، حریم دارد، حرم دارد. فی‌الحال اگر آخرین روز آخرالزمان باشد و اکثریت هم در فکر تجرد، باز زن و مردی که با هم برای قوام زندگی‌شان تلاش می‌کنند، صاحب‌کلاس حساب می‌شوند؛ بخوان نجیب‌زاده. یعنی همان خدایی که به جلال و سیمین #بچه نداد تا ونگ‌ونگ نوزاد، از زهدان عشق زن و شوهر به یک‌دیگر #موسیقی بسازد و در خلال این آهنگ خوش‌ترنم، سکوت ملال‌آور شب‌های زندگی‌شان را بشکند، با معجزه‌ای به نام #ادبیات آل احمد را از کنج سنت، هم‌سر و هم‌سفر و هم‌سفره‌ی ازلی و ابدی دانش‌ور کرد؛ زنی که از سه‌کنج تجدد برخاسته بود و از خانواده‌ای شاهی آمده بود- برعکس جلال- به دور از هر آیت‌اللهی. در عصر ما و از نسل ما، دختری هم‌چون سیمین دو ساعت هم نمی‌تواند پسری هم‌چون جلال را برای صرف قهوه‌ای در کافه‌ای تحمل کند؛ پسر هم نیز. فال به پایان نرسیده، عوض مهر، قهرشان می‌گیرد! راز مانایی زندگی آل احمد و دانش‌ور، در خلقت عجیب و غریبی است به نام #قلم که #خداوند بی‌خود به آن #سوگند یاد نکرده. واقعیت این است که سیمین و جلال به‌هم نمی‌خوردند ولی حقیقت آن است که #نوشتن نه فقط سبب‌ساز خوردن آن‌ها به هم‌دیگر شده بود بل‌که اسباب دوام زندگی‌شان را نیز در آن خانه‌ی دنج فراهم کرده بود؛ آن خانه‌ی دنج که #حیاط و #حیات را با هم داشت. بچه هم نداشت، نداشت؛ ادبیات شده بود بچه‌ی وروجک آن خانه. تو بگذار مردم دنیا به داستایفسکی و کافکا و ژید و تولستوی و موام و هوگو و دیکنز و رولان و شولوخوف و چخوف و سارتر و نیچه و دانته و یالوم و کالوینو و میچل و خواهران برونته، به چشم غول‌های ادبی جهان نگاه کنند‌. من به همه‌شان می‌گویم شیطون‌بلاهای سیمین‌خانم و آقاجلال؛ بچه‌های جذاب و لعنتی پدر و مادر ادبی‌ام...
▪️
خوش آمدی به دنیا جناب جلال. تولدت مبارک هم‌روز دوست‌داشتنی من. فقط یادت باشد که وقتی داری در غرب، مخ زنی را می‌زنی، اولاً نویسنده‌ی «غرب‌زدگی» هستی، ثانیاً اولین و آخرین مرد زندگی سیمین. گفتم که: خانمت را حتی از خودت هم بیش‌تر دوست دارم! این به همه‌ی شیطنت‌هایت در...
حق
حسین_قدیانی
https://t.me/ghete26