رفتار شناسی امیر المومنین علی (ع)

در ماه مبارک رمضان قرار داریم و یکی از شاخصه های معرف این ماه شهادت اسوه علم و عمل و تقوا و شجاعت و عدالت و عبادت حضرت علی علیه السلام است. این ماه مزین به شهادت شهیدی در محراب عبادت است که انسان در وجود این مرد می ماند که او که بود و چه کرد.

جناب آقای دکتر غلامرضا مهدوی (رییس شعبه دانشگاه جامعه المصطفی (ص) در دهلی) سخنرانی در مورد رفتار شناسی امیر المومنین علی (عل) در ماه رمضان و در بین ایرانیان مقیم دهلی در سال ۱۳۸۸داشتند که یاداشت هایی از این سخنرانی را بنده برداشتم که به مناسبت این ماه عزیز ذیلا تقدیم می دارم :

رفتار علی آنقدر پیچیده است که بدون رمز گشایی رفتارش شناسایی وی ممکن نیست. رفتار علی متضاد است گاهی یک تصمیم را می گیرد و گاهی تصمیمی دیگر. گاهی سکوت محض است که این سکوت فریاد فاطمه (س) را هم او نیز اسوه سبر در مقابل بلاست را در می آورد که فاطمه خطاب به علی سخنانی دارد که انسان را تکان می دهد فاطمه خطاب به مرد میدان های سخت می گوید :

"چرا در خانه نشستی وضع مرا نمی بینی"

ولی باز علی سکوت می کند. اگر علی را به عنوان یک رهبر جهانی در نظر گیریم رفتار وی با رهبران دیگر جهان تفاوت دارد. رفتار رهبران جهان از خصوصیات روانی آنان نشات می گیرد و رفتارشان قالبا منفعلانه است. خوشحال می شوند یک نوع تصمیم می گیرند ناراحت می شوند نوعی دیگر تصمیم می گیرند شما نگاه کنید به تاریخ یک تصمیمی را حاکم مغول در واکنش به کشته شدن تجارش توسط حاکم خارزم شاهیان می گیرد که از روی غضب است و چه جنایاتی که آفریده نمی شود و تمدن (ایران) با این تصمیم نابود می گردد.

این قدرت و تامین منافع خود و اطرافیان است که نوع رفتار رهبران معمولی جهان را تعیین می کند. البته برخی باورها هم نوع رفتار آنها را شکل می دهد. نوع علم آنها به واقعیت های جهان نیز در تعیین نوع رفتار آنها موثر است و...

ولی علی رهبری است که از رهبران دیگر جهان متمایز است و یک مجموعه مولفه ها رفتارهای اجتماعی دارد که قابل مطالعه و جالب است و همین امر برای امروز ما پیام دارد. علی قدرت اعجاز آمیزی داشت ولی پس از رحلت پیامبر (ص) وی تمام این قدرت داشته را نادیده می گیرد و می فرماید با جمعبندی که بعد از این واقعه داشتم دیدم باید صبر را پیشه خود کنم همچون خار در چشم و استخوان در گلو صبر کردم.

صبری شکوهمند. علی رفتاری دارد بدون قهر کردن و با هر سه خلیفه نیز همکاری کرد. خانه هم نشست اما آنان را هم راهنمایی کرد. با این که میراث خود را غارت شده می دید ولی تصمیم علی این است که نظاره گر باشد و نفس نکشد. مولفه ی رفتار علی (ع) در این جا مصلحت عامه است و با همین هدف هم در این جا نوع رفتار خود را تنظیم می کند.

علی تصمیم می گیرد که در انتخاب خلیفه بعد از عمر شرکت کند در حالی که می دانست در این نشست شش نفره با ترکیب موجود خلیفه نخواهد شد. پس سوال این جاست که چرا با حضور خود به این شورا مشروعیت داد. علی علیه السلام در باره این شورا می فرماید "وای بر این شورا که من را با چه کسانی مساوی قرار دادند." ولی علی به این نتیجه رسیده است که باید همراهی کند علی نمی خواهد که جامعه با بحران سیاسی مواجهه شود. او از رهبرانی نیست که چون به او خلافت نرسید پشت پا به همه چیز بزند. با این پشت پا زدن او نمی خواهد تمام رشته های بافته شده اسلام پنبه شود.

علی معتقد است قانون مند بودن ظالمانه بهتر است از بی قانونی و آنارشیسم و فاشیسم. علی می داند که با این ترکیب شورا او خلیفه نمی شود ولی او به قوائد اجتماعی پایبند است او به قوانین اجتماعی پایبند است. او معتقد است اگر بنا باشد قانون شکنی نرخ روز شود واویلا است.

ولی علی تصمیم به پذیرش خلافت در همان وضعیت می گیرد. علی هر جا میدانی برای خلافت در این ۲۵ سال یافت جلو رفت ولی زمانی که مردم بعد از عثمان به او روی آوردند علی عقیده داشت که مردم خلیفه کش حرکتی را رایج می کنند که پذیرفتنی نیست و لذا یک هفته درب خانه خود را بست و درخواست مردم برای قبول خلافت را رد نمود چون نمی خواهد خلافت را با غوغا سالاری بدست آورد (اگر چه قیام مردم علیه عثمان به حق و مردمی بود ولی خلافت عثمان با غوغا سالاری سقوط کرد و اینک مردم با همان حرارت به علی روی آورده اند). او باید در فضایی آرام خلافت خود را باز می یافت و لذا فضای احساساتی خلیفه کشی را علی قبول ندارد. ولی با اصرار مردم علی خود را مکلف به پذیرش خلافت می بیند و خود را مجبور به پذیرش آن. با این حال می داند که چه مشکلاتی برای وی در قبول این خلافت نیز در پیش است و مولفه این تصمیم علی حمایت شدید او از مقررات اجتماعی و نهادمند شدن جامعه است.

شما نگاه کنید به جنگ علی با معاویه. در این رویارویی نیز مکرر اصحاب می آمدند و می گفتند که زمان حمله است ولی علی آنان را به صبر فرا می خواند در این حرکت نیز ملاک علی هدایت است و عنصر و مولفه تعیین رفتار وی اولویت هدایت مردم می باشد نه جنگ و شکست و پیروزی.

بنده ۵۰ مولفه رفتاری علی (ع) را احسا کرده ام که در این مجال به سه چهار تا از آنان اشاره کردم

+ نوشته شده در سه شنبه سوم مرداد ۱۳۹۱ ساعت 12:33 شماره پست: 180